Nas historias coas que crecín os santos e as santas eran de carne e óso e habitaran entre as nosas devanceiras, andaran os nosos camiños. Pedro González Telmo, beato aínda sen canonizar, é a mostra de como un apelido se converte no nome polo que o coñece o mundo: San Telmo. Este home que traballaba como construtor de pontes, morreu ao lado da casa, coma quen di, no lugar que se coñece como Ponte das Febres, por ser alí onde lle deu o mal; paraxe ben fermosa do Camiño de Santiago, que segundo a versión canónica era onde se dirixía antes de morrer. De San Diego de Mosende contáranme que as flores que levaba na abada tapaban pan para os pobres. Nada me dixeran do milagre do pan feito flores, o mesmo que logo souben de Santa Zitta de Lucca.
Non se falaba de milagres nas historias de cando era pequena, San Telmo e San Diego eran dous mozos ben parecidos, todo dependía de quen relatase o conto de cal dos dous era o mellor feito, ás veces tiña que ver coa orixe do público, de Mosende ou de Santa Comba de Ribadelouro; o que se daba por certo era que os dous lle facían as beiras á Santa da Magdalena que tamén era fermosísima, cun cabelo moi longo, onda ela era onde ía Santa Telmo. Ela dividía a semana alternando entre un mozo e o outro; o sétimo descansaba. Imposíbel non acreditar na narración do meu avó, a protagonista fundamental era a moza, nunca lle faltou á súa festa e leváballe para as poxas unha sandía e un cacho de uvas que tiña que pasar dun quilo; contaxiaba o seu desexo de acudir, e non faltar nunca, cando chegaba nas vésperas a banda de música e agardar até que a noite xa se facía pequena para que a banda dese a despedida. Miña nai leváballe o carneiro, xa que a el gustáballe o cociñado na casa, no posto da festa, bebía o viño. Marabilla velo tan contente e ser a neta e o neto que levaba a cada lado. A Festa da Magdalena era a da casa, malia vivirmos en Mosende; aínda agora se non irmos, as lembranzas sempre nos levan á infancia e á mocidade, alí. No cemiterio que está no adro da igrexa está enterrada a familia por parte do meu avó materno, a bisavoa María, o bisavó Xaquín, o mi tío Victoriano e o mi tío Costodio e todas as mi tías das Cruces e do Regho, era así como as tratabamos na familia.
Santa Comba de Ribadelouro (nunca ao falarmos Santa Columba como poñía nas estampas da primeira comuñón) é moito máis que unha festa, moito máis que a infancia e a mocidade, moito máis ca unha igrexa co seu adro. É un lugar de veciñanza de carne e óso, que tamén dispón da semana para mocear e dos días para arrombar a vida neste lugar, ao pé da Ponte das Febres, nun espazo de vexetación de ribeira coa que respiramos, entre eses toxos que temos diferentes. Hai tempo que se falaba da construcións de máis polígonos industriais, cousas que non se queren crer aínda que se saiba quen vai vendendo os seus terreos, pola calada. Doe pensar que a parroquia, Santa Comba, vai ser como un lugar, co adro rodeado de “industrias”, veciñanza no medio, como un cemiterio. Indigna. Dor e laios por non entendermos que houbo un tempo para revisar e alegar. Non podemos tampouco deixar de apoiar á veciñanza que reacciona, que non sexa tarde de máis, non só se trata da Festa da Magdalena, é a vida no seu esplendor. Santa Comba non se pode vender.
