O retorno de Castelao documentado por Carballa

A exposición Castelao. O retorno a Galicia 1984 recupera o traballo fotoxornalístico de Xan Carballa (Vigo, 1960) realizado con motivo da conflitiva volta a Galicia dos restos de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. O conxunto de fotografías, realizadas en 1984 para o semanario A Nosa Terra, crea un relato documental de sólido impacto. Por medio delas, o autor achégase a un momento histórico fulcral da nosa contemporaneidade por medio dunha reportaxe gráfica dun rigor plástico e visual impecábel, o que combinado coa finalidade claramente xornalística, converte esta obra en instrumento crítico e dignificador. Con todo, o traballo é bastante máis que unha obra simplemente testemuñal. Está realizado desde rigorosos criterios estilísticos, que sintonizan co mellor do fotoxornalismo realizado desde os anos da transición política, de xeito que, ao tempo que testemuño, a fotografía preséntasenos desde o plano estritamente visual como un proxecto coherente. Estamos, pois, perante un uso da fotografía que, sendo fotoxornalismo, non pode, nin pretende, evitar a contundencia que o tema fornece e o impacto emocional. O proxecto, tal como é presentado no Museo de Pontevedra, é un bo exemplo de como a fotografía pode ser, é cada vez máis, soporte ideal pola súa capacidade de comunicación plena e directa e, ao mesmo tempo, ser medio perfecto para a expresión dunha intensa visualidade. Na montaxe realizada percíbese a procura dun ámbito máis estritamente artístico, tratando a serie de fotografías como un todo –acrecentado con documentación orixinal de e sobre Castelao–, como unha auténtica instalación, conseguindo construír un ambiente espacial en que o plano formal e visual das fotografías adquire unha entidade que, sen negar a evidente carga social, acaba por adquirir unha presenza estética en certo sentido autónoma ou cando menos complementaria do obxecto fotográfico, unha estratexia que pon en valor o conxunto de factores que determinan o visual. Non son simples imaxes documentais, senón que funcionan máis como imaxes con entidade propia, achégannos a presenza do traballo cunha intensa forza expresiva e subxectiva, que ten como finalidade o testemuño dignificador. A pureza do ollar é unha crenza falaz, non hai ollares puros e non convén que os haxa, serían ollares descomprometidos cultural e eticamente. Mirada comprometida é a que nos fornece Xan Carballa, configurando unha análise crítica, unha construción semántica que obedece e está ao servizo dunha nítida vontade documental desde unha procurada e definida visión cultural.