Existir na palabra escrita

Soan as teclas do ordenador e escóitase o paso das páxinas en branco baixo o lapis que as debuxa. Únense as letras, palabras e frases nun relato. Sempre se contaron historias e, na procura da súa supervivencia, remataron por escribirse. Que move o nacemento desa palabra escrita? Para Branca Trigo, poeta e unha das fundadoras da editorial Malafera, o contexto resultou fundamental. De pai ilustrador e nai encadernadora, con 7 anos escribiu un relato que o seu pai ilustrou e que conseguiu chegar a publicar, aínda que non sería até que comezou o grao de Ciencias da Linguaxe que retomaría a escritura, identificando por vez primeira os seus textos con poesía. Algo que, como asegura, tardaría en chegar, porque a súa escrita "non ía de amor nin das cousas que o imaxinario colectivo considera que deben ir os poemas". No seu proceso de traballo, Branca tende a orientarse, como ela argumenta, "cara ao libro como obra de arte". Diferencia, así, entre as escritoras de compás e de mapa, buscando, no seu caso, "ter todo planeado". Afra Torrado, escritore de poesía e banda deseñada, entende a súa relación coa literatura como "algo innato" pois, como remarca, escribe desde que aprendeu a escribir. Aínda así, identifica varios momentos na súa produción, iniciando polos contos e o relato curto e mudando na época da adolescencia á poesía como forma de expresar todo aquilo que lle pasaba. Ao falar sobre banda deseñada, Afra defende que toda a súa obra é imaxe, aínda que diferente. A banda deseñada, di, é algo que lle sae de forma "espontánea" e que busca para "contar o cotián". Quizais por iso, na procura dun estilo propio, o seu consello é "facer, facer e facer", chegando a asegurar que non desenvolveu o seu até que comezou a traballar no cómic Fago o que podo e iniciou a busca "dun estilo rápido de facer e homoxéneo". En 2019 Afra rematou os seus estudos en Belas Artes. Un grao que, con perspectiva, sinala que lle achegou unha visión global do campo da arte. Aliás, decidiu complementar a súa formación co ciclo superior de Artes Gráficas. Con todo, cómpre destacar que na actualidade existen formacións específicas destinadas ás persoas que se queiran dedicar á banda deseñada. Ese é o caso d'O Garaxe Hermético —fundado en 2012 por Kiko da Silva—, a primeira escola profesional de banda deseñada e ilustración da Galiza. De calquera forma, Afra considera que a xente le cada vez máis banda deseñada, consolidándose como un xénero "e unha lectura digna". Historias detrás do obxectivo A escritura como oficio Se hai algo no que Afra e Branca semellan estar de acordo é en que non é necesario publicar un libro para ser escritora. "Sempre que escribín considereime escritora e sempre que fixen poesía, poeta", afirma Branca. Á súa vez, diferencia entre "vivir de algo ou ser profesional de algo", concluíndo que isto último permite "dar valor ao traballo". Unha cuestión que axuda a pór límites. Afra concorda, remarcando que "publicar un libro ou expor un cadro non te fai artista ou escritor; o que propicia é que a xente vexa a túa obra". Así mesmo, non considera que no momento actual se precise "per se un libro con ISBN e depósito legar para expresarse" e facer chegar ao público a creación literaria. A creación de fanzines, o pulo das redes sociais ou a existencia de micros abertos son recursos que axudan as novas voces a atoparen o seu oco. Con isto presente, Afra considera que, precisamente, a coordinación de fanzines como Infumable ou o emprego das plataformas dixitais son elementos que lle facilitaron "moitas oportunidades". Así define os fanzines como "unha forma de autopublicación que a xente usa para expresar ou comunicar sen pasar por filtros nin validación externa". A canteira das músicas do mañá Branca Trigo, Alfredo Vázquez e Joan Pedreira son os encargados de organizar o recital de poesía 'Cerimonia das Gaivotas'. Aínda que, iso si, contan cun grupo de WhatsApp de arredor de 50 persoas. Así créase neste espazo "un ambiente moi guai", resaltando que "moitas das persoas que veñen de público, ou como acompañantes, terminan subindo ao escenario". Pois, como explica Branca, "hai persoas acostumadas a diferentes niveis de exposición". De calquera forma, son moitas as cidades galegas que acollen este tipo de eventos, como é o caso dos recitais do Modus Vivendi en Compostela ou os do Diaño en Pontevedra. Outra opción para conseguir a rendibilidade económica da produción literaria son os diferentes concursos que se organizan no país. Con todo, Branca remarca que "as obras premiadas teñen que chamar a atención entre 80 ou 100 manuscritos que se presentan". Por iso, aconsella "que a xente se presente a todos os que poida ou queira, mais que non se desanimen se non gañan porque iso moitas veces non ten a ver coa calidade". A vida detrás dos libros En 2021 Branca Trigo, poeta, atópase intentando publicar o seu primeiro poemario e, despois de chamar a varias editoriais, decide proporlle a Alfredo Vázquez a creación da súa propia. Aínda que puidese soar "fóra de lugar", o proxecto comeza a andar e resulta "moito máis sinxelo do que parecía", asegura Branca. Desa idea nace Malafera e é a través dela que a autora publica o fanzine Sagrado Corazón. Co que saca desa primeira publicación nace o poemario Coñecemento do medo e, a partir de aí, as cousas comezan a funcionar. Porén, e aínda que Branca non sente unha excesiva 'síndrome da impostora' na escrita, é algo que, como editora, lle pesa máis. Procura recordarse que "cando traballas como editora independente, o recoñecemento que tes vai ser merecido". Tesouros agochados na rede Escribir desde a experiencia Afra Torrado naceu en 1997. En 2015 comezou a coordinar o fanzine literario Infumable e en 2016 participou na antoloxía poética No seu despregar, unha obra da Editorial Apiario a través da que se reunían 19 das voces máis novas da poesía galega. En 2018 creou, xunto con Pablo Rodríguez, Leite Edicións, un proxecto que, explica Afra, "naceu das ganas de xuntarse, facer cousas e publicar". Sería cinco anos despois, en 2023, por medio da Editorial Rodolfo e Priscila, que vería a luz Fago o que podo, un cómic de autoficción a través do que Afra recompila o seu traballo desde 2018, cando comeza coa personaxe de Señora Barbuda. Con todo, entende que nun comezo sentir a exposición "dá un pouco de vertixe", mais paga a pena polo feedback e as mensaxes que recibe a cambio.