A arte vincula o mar e a identidade

Non sabemos o que pensaría Zygmunt Bauman -o filósofo que acuñou o concepto de “modernidade líquida”- sobre a hipótese de que a galega fose unha “identidade fluída”, mais si podemos traballar con ela para calibrar como a veciñanza co Atlántico marcou as liñas básicas da nosa personalidade. Polo menos no que ten a ver coa arte contemporánea: non en van o movemento que lle deu presenza internacional á arte galega a finais do século XX foi denominado Atlántica. No Museo do Mar de Vigo está patente, até o 9 de xaneiro, a exposición Pingas rompentes, que forma parte dun proxecto máis amplo, Unha mirada á Galiza, co que o Centro Galego de Arte Contemporánea (CGAC) pretende dar a coñecer a creación galega recente a través das obras da súa colección. Carla Andrade, Berta Cáccamo, Eva Díez, Christian García Bello, Xurxo Gómez Chao, Vítor Mejuto, Álvaro Negro, Carme Nogueira, Pamén Pereira e Andrés Pinal son os dez artistas escollidos para mostrar como esa atracción atlántica podería condicionar a mirada da arte. Sara Donoso, comisaria da mostra, en conversa con Nós Diario, explica que o Museo do Mar “ofrecía o marco perfecto para acometer esta tarefa de tomar a auga como pretexto para unha reflexión sobre numerosos motivos que se relacionan directamente coa imaxe da Galiza: o mar, a auga modelan un corpus cultural moi concreto e recoñecíbel. Ao mesmo tempo, a auga é un elemento fluído, o que permite falar dunha unidade en cambio constante”. Donoso seleccionou as obras tendo en conta que fosen posteriores ao ano 2000 -para vincular o conxunto á creación máis recente- e buscou pezas que non fosen moi coñecidas, para incidir no obxectivo do proxecto de dar a coñecer a colección do CGAC. O mar no fondo da identidade A mostra, ademais, conxuga obras de artistas con prestixio dentro e fóra da Galiza con outras máis novas que están comezando a obter recoñecementos. “A idea era que as pezas dialogasen entre si en relación co tema da auga, entendida nun sentido amplo”, di Donoso. “Hai pezas que teñen unha relación moi directa co mar, como a de Pamén Pereira, que é unha gravación dunha cicloxénese en Ferrol, ou como as de Xurxo Gómez Chao, dúas fotografías do océano. Mais hai outras que teñen que ver co mar nun sentido máis conceptual, como a obra de Carme Nogueira, que fai unha reflexión sobre como a presenza dun porto vai modificando os comportamentos sociais e culturais en lugares como Valparaíso ou Vigo. Trátase de ver como cada artista se achega á relación co mar, coa auga, e como iso ten que ver co territorio galego, como esa relación, unhas veces de forma velada e outras de maneira máis directa -desde o estético, o social ou o político-, sempre acaba por abrollar”. Esa relación co líquido transfórmase, en ocasións, nunha forma de traballar. “No caso de Berta Cáccamo, por exemplo, a fluidez da pintura, tan manifesta na súa obra, evoca esa liquidez da auga. Berta Cáccamo xa non está connosco, mais hai poucas artistas tan contemporáneas como ela. A súa inclusión era tamén unha forma de renderlle unha homenaxe”, aclara Donoso. “A súa obra, ou a de Álvaro Negro, constitúen dous casos de investigación plástica nos que a idea de fluído, de vertido, está sempre moi presente”. Outras veces, a indagación estética reflicte buscas que se relacionan directamente coa conformación da imaxe do país. En Aparellos para cartografar un país, Vítor Mejuto traslada ao lenzo a triangulación coa que Domingo Fontán compuxo o primeiro mapa da Galiza en 1817. Inquire no xeométrico e na abstracción tomando como asunto un episodio real que levou ao deseño da primeira imaxe cartográfica da Galiza, fusionando así unha pescuda plástica con outra científica. O mar que conforma unha mirada Noutras ocasións, o mar funciona como motor que inspira a propia actividade artística. “Carla Andrade, unha artista de Alcabre (Vigo), é unha creadora que está viaxando permanentemente e que viviu en moitos lugares moi diferentes, mais sempre comenta que medrar a carón do mar foi o que a marcou, o que a empuxou a interesarse pola paisaxe e a reflexionar sobre as ideas do inconmesurábel e do baleiro”. A peza que Andrade presenta na exposición, A paisaxe está baleira e o baleiro é paisaxe, centra a súa atención no deserto de Atacama, mais non é difícil intuír nos amplos horizontes que retrata a idea do mar como invitación á viaxe entendida como medio de coñecemento. “En certo sentido, o mar propicia esa mirada que interroga, invita a facerse preguntas e a sorprenderse coas cousas que se descobren”, conclúe Donoso. Acción sobre a influencia dos portos na conformación das cidades A artista Carme Nogueira realizará en novembro unha actividade que abrangue reflexións arredor do crecemento da cidade de Vigo, os seus fluxos, a influencia do mar e as súas dinámicas. Partindo da peza O Porto (do proxecto "Porteños"), desenvolverase un encontro co público no porto vigués para chamar a reflexionar sobre a influencia deste espazo na construción de Vigo como cidade. A artista activará a obra máis aló da contorna expositiva, convidando a reflexionar sobre a influencia social, política e cultural das cidades portuarias.