O relato de verán: 'A derradeira falante de galego' (I)

Xa sei que estás pensando. Non nos poñamos no peor. Ou si. Se cadra é interesante imaxinar que acontecería se por exemplo ti, que estás lendo estas liñas, foses a derradeira persoa que falase a túa lingua. Pénsao. Cando morras, porque nalgún momento iso terá que acontecer, por moito que avance a tecnoloxía e que, quizais, consigan verter o contido do teu cerebro nalgunha nube virtual, e o teu corpo desapareza, porque iso tamén acontecerá, a non ser que decidas conxelalo coa esperanza de que alguén o reviva no futuro, cousa que che desaconsello con vehemencia, visto o que se adianta en numerosas obras de ficción, contigo morrerá unha cultura enteira, aínda que permaneza momificada nos museos e arquivos. Evidentemente, no transcorrer dos séculos, moitas culturas teñen corrido esa sorte. Enmudecen. Várrense da memoria. E non pasa nada, en aparencia. Continúan a nacer seres humanos que despois medrarán e serán testemuñas dunha guerra, ou dunha pandemia, ou dunha catástrofe natural, ou dunha catástrofe artificial, ou de todo iso, e, por suposto, tamén dalgún pequeno escintileo de felicidade. Ninguén repara nesa ausencia. Só, quizais, en que van quedando menos palabras a medida que se amplían outros horizontes, e incapaces de expresar o que sentimos, de sentir o que dicimos, abafamos de soidade, e de tristeza. Propóñoche que imaxines esta posibilidade: nun futuro inmediato, dúas alumnas dun máster sobre linguas en perigo de extinción van falar coa derradeira falante de galego, igual que fixera o lingüista Matteo Bertoli a finais do século XIX cando foi entrevistar a Tuone Udaina, o derradeiro falante de dálmata. Unha desas alumnas, Ana Louriñán, cóntanos como transcorreu o encontro con Marisa Castro Salgueiro, quen é totalmente consciente de que os avances da ciencia aínda non permiten a inmortalidade física, pero non de que a súa lingua vai morrer con ela. Poñámonos no caso que se publicase esta reportaxe. "A derradeira falante de galego” Por Ana Louriñán Vou ser honesta con vostedes. Este texto non está escrito en galego. Pedinlle a unha Intelixencia Artificial que o traducise, para min, para ver como sería se soubese facelo, para enviarllo a Marisa Castro Salgueiro. Marisa Castro Salgueiro é unha muller de cincuenta e sete anos, nacida en Sotelo, un pequeno lugar do interior da provincia da Coruña, a poucos quilómetros da de Lugo, de aspecto amable, que nos abriu a porta da súa casa e convidou a entrar sen ningún tipo de desconfianza, despois de ter contactado con ela por teléfono e por correo electrónico para explicarlle o noso traballo arredor das linguas en perigo de extinción. Marisa estaba encantada de poder colaborar, de que o seu nome figurase no noso estudo, pero non se imaxinaba que ela sería o centro dese estudo. Sóuboo en canto lle explicamos que queriamos entrevistala, gardar un rexistro da súa voz, das súas historias, da súa vida, e conservar ese documento: o da derradeira falante dunha lingua romance que tivera certa relevancia histórica e que estaba destinada a finar en breve. —Algo quedará, muller, alguén quedará... Alguén máis ca min —dixo, medio en broma. —Non temos constancia de que quede ninguén máis, Marisa. Abaneou a cabeza dun lado a outro. Sentou, coas costas inclinadas baixo un peso terrible. Botouse cara adiante, apoiou os brazos sobre os xeonllos, cruzou as mans e mirou o chan, fixamente. A miña compañeira e máis eu tamén miramos ese punto no chan, no medio do parqué, temendo que se abrise un burato negro e que nos engulise. Recuamos, avergoñadas por querer apreixarlle a memoria, por ser sombras perversas baixo a pel de dúas inofensivas estudantes de Lingüística, mensaxeiras da Apocalipse, da fin do mundo, do seu mundo. A voz de Marisa chegounos grave e contundente: —Sentade. Vou preparar café e imos aclarar isto. Ninguén sae de aquí ata entendernos. Daquela, coma nunha secuencia a cámara rápida, Marisa ergueuse con axilidade, abalanzouse contra a porta de entrada, pechouna con dúas voltas de chave, quitou a chave, gardouna no peto e marchou cara a outro lugar da casa, deixándonos no maior dos desconcertos. [Continúa esta terza feira]