Unha escolma poética que resume case 50 anos da obra de Antón Reixa

“Algo está a rachar", escribía Antón Reixa no primeiro libro do Grupo de Comunicación Poética Rompente, Crebade as liras (1976). Despois de 40 anos de ditadura, as rúas fervían de actividade política arredor do debate entre ruptura e reforma. E nos tabernáculos literarios -mais en directa relación coa desputa política-, a controversia xiraba arredor do realismo social que hexemonizaba a poesía escrita durante o réxime franquista: algúns consideraban esgotada a fórmula e reclamaban novas estéticas para os novos tempos, mentres que outros xulgaban necesario manter a linguaxe reivindicativa e directa na lírica. "Gústame que sitúes o nacemento de Rompente entre eses dous polos porque nós moviámonos nese territorio de loita política e literaria", comenta Reixa en conversa con Nós Diario. "Até o punto de que as nosas primeiras intervencións foron as Follas de Resistencia Poética, que se facían en multicopista e que repartiamos en actos políticos, coma se fosen panfletos, pero con textos moi crípticos que introducían unha certa confusión naquel contexto". Introducir material político na lírica e material lírico na política -a través dunha linguaxe tomada dos mass media- foi unha estratexia que Reixa adoptou como propia moito máis alá da existencia de Rompente e que continuou cultivando de forma paralela á súa carreira como cantante dos Resentidos e de creador audiovisual. De feito, malia a diversidade de campos creativos nos que o autor se moveu ao longo dos case cincuenta anos que transcorreron desde a creación do Grupo de Comunicación Poética, el sempre manifestou que se consideraba, ante todo, poeta. "A escrita sempre foi o terreo onde máis a gusto me encontrei, onde me sentín máis protexido", confesa. "Todo o demais foi xurdindo un pouco a partir da evidencia de que como poeta non ía poder profesionalizarme, de que non ía poder vivir da poesía. E daquela, tiven que abrir outros camiños que, ao tempo, serviron tamén para preservar a miña independencia como escritor". Antón Reixa: a perplexidade como filosofía Enciclopedia Perplexidade Kalandraka vén de editar agora Enciclopedia Perplexidade, unha escolma que tenta ofrecer unha panorámica do traballo poético de Reixa sen pretensións de antoloxía: trátase máis ben dunha lectura realizada polo compilador, Xabier Cordal, que explora as formas e os contidos de case cincuenta anos de escritura poética do autor. "Si, é unha escolma e non unha antoloxía. O que a fai singular e orixinal é que non se move nos parámetros académicos: os poemas non están ordenados por orde cronolóxica nin agrupados polos libros aos que pertencen, senón que se estruturan dunha maneira máis orgánica. A verdade é que estou moi agradecido a Xabier Cordal polo seu traballo, creo que me fai aparecer como mellor poeta do que son", explica o poeta. O certo é que a poesía de Antón Reixa continuou mantendo a vocación rupturista que caracterizou a Rompente -no político e no poético- introducindo elementos da cultura popular nunha obra que tardou tempo en ser recoñecida polo establishment literario. "A verdade é que atravesamos unha longa travesía do deserto, estivemos abocados ao malditismo durante moito tempo, practicamente ausentes das historias literarias que se foron elaborando ao longo dos anos. Asumimos o rupturismo tanto no político coma no cultural. Aquel primeiro título, Crebar as liras, que era unha referencia a Curros Enríquez, pretendía reflectir esa vocación de afastarnos da poesía máis preciosista. E dalgunha maneira, eu asumín aquel posicionamento estético en todo o que escribín despois". Curiosamente, aquel rexeitamento da academia virou, e agora Rompente é reivindicado como un fito que fixo posíbel poéticas alternativas na Galiza, desde Chus Pato até o propio Cordal, que fixo parte do efémero Colectivo Ronseltz cuxo único libro, Unicornio de cenorias que cabalgas os sábados (Positivas, 1994) viña precedido dunha dedicatoria que rezaba "a Rompente, por perder o tempo". "Eu agora síntome máis confortábel", recoñece Reixa. "Vexo que moitos poetas novos asumen os nosos postulados estéticos e que, dalgunha maneira, redimen aquel silencio que se instaurou durante tantos anos sobre a poesía de Rompente e a miña". A simulación do real no novo libro de Antón Reixa A perplexidade como filosofía "As dúbidas son respostas ás preguntas sen resposta", escribe Reixa. Libros como Ringo Rango, Escarnio, Látego de algas, Leccións de cousas, Algo raro pasa raro, Michigan / Acaso Michigan, Outlet ou o recente 2ª man fan desfilar os seus versos perplexos polas páxinas da nova escolma de Kalandraka. "Á hora de escoller o título, quixen que quedase reflectido ese concepto de perplexidade porque xa hai algún tempo que me decatei de que ese é o sentimento predominante na miña poesía. O cotián pode resultar realmente absurdo e iso dá lugar a que os meus poemas parezan máis irónicos do que realmente son", remata o poeta. Rompente: "O experimentalismo é, moitas veces, postureo para simular sintonía coa vangarda" Da vangarda histórica á creación contemporánea A conversión de materiais non poéticos en poesía; a xeración de códigos de posta en escena multimedia para o poema; a ponte estabelecida entre as vangardas históricas e a sociedade do século XXI... Certas características da escrita de Reixa mantéñense ao longo de toda a carreira do escritor, aínda que coa natural evolución que dan os anos. Dalgunha maneira, Antón Reixa pasou de tratar as contradicións da linguaxe a retratar os paradoxos da realidade, malia que ambos están constantemente entrelazados, quizais por aquilo de que é a linguaxe a que crea a realidade. "No mar acaban as nacións, pero hai centolas que son francesas", escribe. "Creo que se pode falar dunha continuidade. O que ocorre é que as preocupacións que tiña nos anos 70 e 80 eran vistas como algo estraño e afastado do literario naquela altura. E agora, pola contra, son parte central da creación contemporánea. A influencia dos mass media na mentalidade colectiva ou, especialmente, a revelación das trampas ideolóxicas que marcan a vidas cotiá dos individuos son algunhas desas obsesións. "Canto máis se fala de globalización, máis aumenta a belicosidade das fronteiras. Aduanas psicotécnicas de odios kalashnikov. In War We Trust". Por exemplo.