Tras a escorregadiza vampiresa acuática

Un dos produtos que non poden faltar na dieta galega é o peixe que, ademais, é un dos produtos máis importantes e que máis caracteriza a dieta atlántica (un dos patróns alimentarios máis saudábeis da península). Ademais, o peixe de aquí diferénciase do doutros lugares por ser de quilómetro cero, isto é, un produto fresco e de proximidade que chega da ría ou do mar ao prato. Precisamente para demostrar isto, creouse a Ruta da Lamprea, un itinerario en tren que ten lugar o 24 de agosto impulsado pola Xunta da Galiza e Renfe. Ao prezo de 45 euros por persoa, permite observar o percorrido dun destes peixes galegos de comezo a fin.

A lamprea, Drácula galega

Quizais ao escoitar falar da lamprea non todo o mundo atine en pórlle cara e situala entre os peixes do noroeste peninsular (rodaballo, anguía, meiga, pescada..). Porén é un animal ancestral do litoral galego que habitan os ríos Ulla, Tambre e Miño desde tempos inmemoriais, en concreto, arredor de 500 millóns de anos. É un peixe sen branquias nin escamas que lembra pola súa forma fina e alongada e pola súa face a anguía, cunha boca redonda e deseñada para a succión. Precisamente polo modo no que se alimenta -adheríndose e nutríndose do sangue doutros peixes como a samesuga- é coñecida como vampiresa acuática e pode cociñarse no seu sangue (lamprea á bordelesa).

O camiño da vampiresa

Seguindo coas comparacións, a súa conduta é semellante ao salmón, pois nace na auga doce do río e cedo emigra ao mar. Alí permanece até chegar á madurez, e retorna ao río para desovar e morrer. 

Así, o itinerario da Ruta da Lamprea segue a súa peregrinación cun traxecto ferroviario que comeza ás 9.32 horas na estación de Pontevedra e remata de volta na cidade ás 21.32 horas. Con todo, hai posibilidade de sumarse, de balde, desde Santiago de Compostela ou Vigo. O curioso desta ruta é que conecta os distintos ríos de desove da lamprea nos que existen métodos de captura diferentes.

A ciencia de Salvaterra

A primeira parada faise en Salvaterra de Miño (O Condado), municipio polo que pasa o río homónimo e no que se visitará o Museo da Ciencia do Viño, situado no castelo de Dona Urraca. Este é un dos maiores espazos de divulgación vitícola e enóloga da península así como un dos máis interactivos, con bodegas recreadas e distintas maquetas para presentar as denominacións de orixe galegas.

Comida, historia e peixe en Tui

Máis tarde, párase no municipio de Tui (Baixo Miño). Nesta zona de desembocadura do río Miño, a captura practícase en embarcacións coñecidas como gamelas ou baleiros, desde as que se lanzan nasas ao río. Pescar a lamprea deste modo é común tanto nas desembocadura do Miño (Tui, Tomiño, O Rosal e A Guarda) como no Ulla, na comarca de Caldas (Valga, Catoira e Pontecesures). 

Ademais, o alto do traxecto en Tui é unha boa escusa para visitar o seu centro histórico, coroado pola catedral e ver a Ponte Internacional Tui-Valença, que conecta Galiza con Portugal e que tantas historias agocha. Alí terá lugar o xantar, xa que a visita cadra coas 14 e 16 horas e convén repoñer forzas para os próximos destinos. 

A captura da lamprea en Arbo

O seguinte punto a pisar é a localidade de Arbo (A Paradanta), coñecida especialmente pola súa lamprea, á que lle dedican celebracións en abril (do 28 ao 30 de abril) e agosto (a festa da lamprea seca do 9 ao 11 de agosto). En Arbo verase por primeira vez no traxecto a técnica de captura propia do Miño: a pesqueira ou pesco. Esta baséase na construción de pesqueiras -muros ou perpiaños de pedra- ás beiras do río e que se unen entre si por rede. Esa é a forma de coller a lamprea no Miño e que se aplica tamén nos municipios de Salvaterra, As Neves ou Crecente. Tamén, se visitará neste lugar o Centro Arabo de interpretación do viño e da lamprea na antiga escola de Arbo, construída polos indianos. Nel, as persoas visitantes poderán encontrar un museo de historia e viño, que conta coas bebidas de até nove bodegas do concello, entre as que están a bodega Eidosela ou Carballal de Sande. Tamén, neste centro, quen o desexe poderá coñecer curiosidades da vila, como que en 1957 acolleu a gravación da batalla napoleónica de Orgullo e Paixón, protagonizada nada menos que por Sofía Loren e Frank Sinatra.

Os doces das Rías Baixas

O punto final da ruta da lamprea será a Cooperativa Condado-Paradanta nas Neves (O Condado), onde se degustarán o requeixo das Neves e o mel Condado-Paradanta. Dous produtos moi queridos na comarca e que teñen a súa propia festa, de interese turístico a nivel galego en marzo (24-30 de marzo). O requeixo das Neves é un queixo moi relevante que aparece rexistrado ao nivel doutras variedades galegas como o tetilla ou Arzúa- Ulloa. 

Amais, convén diferencialo do  coñecido requeixo ou ricota, pois é un queixo fresco e sen sal elaborado só a base de leite de vaca e non de soro de leite, como acontece coa ricota italiana, máis frecuente nas sobremesas.

Á bordelesa ou seca?

Con toda esta viaxe, é posíbel namorar da lamprea como produto particular -o seu sabor compárase co da carne- polo que resulta interesante saber como e canto traballo supón preparala na casa. Neste aspecto, é destacábel na súa receita a limpeza que se precisa para a eliminación do limo, consecuencia da súa estadía no río. Outra dificultade, de seguir a receita da bordelesa, é o delicado traballo de desangrado da lamprea para ser cociñada nese sangue a modo de guiso. 

Pola contra, de buscar un prato frío, existen outras preparacións como a da lamprea seca, que parte da intención de poder consumir o peixe todo o ano aínda que a captura sexa entre xaneiro e maio. Para iso, aplícaselle tres procesos (o salgado e, en forno de leña, o secado e o afumado) e logo rodéase o peixe de ovo cocido, pemento e xamón para servir en chouchas. Polo resto, non resulta un traballo culinario que requira de moitos ingredientes, coa presenza da lamprea chega para imprimir no prato un sabor inconfundíbel.