Letras de Celanova

De ouvirmos coa emoción debida a voz da confesión do poeta resultará que a ben seguro nos habemos internar nun universo máxico onde a palabra literaria se converta en cifra e dominio dunha identidade ben definida cicelada pola historia. Velaí entón que obre a marabilla e transmute a ollada da realidade para convertela nunha dimensión nova e fértil por completo: "Direivos os cincocentos aneis de nostalxia/que ennobelan o meu saber interno e frío/pois hai un inferno de verdes neboeiros/nos que un disparo pode abrirse en rosa". Cando, non hai moito, viu luz o volume Aires de poesía. Escolma de poetas da bisbarra de Celanova certificouse, no substrato creativo, ser este territorio un dos máis fecundos –non só no eido poético– no ámbito occidental do que formamos parte. Desta sorte, abranguendo un espectro cronolóxico que vai dende 1880 ata 2022, a referida obra incorpora, para un espazo nucleado arredor da área celanovesa, unha manchea de voces e rexistros, de nomes e títulos –que mesmo chega a incorporar orixinais ata agora non recollidos– que a converten nun traballo, máis que necesario, imprescindíbel. Ensaio Abondando no exposto, agora dentro do xénero ensaístico, o celanovés Xosé Manuel del Caño acaba de publicar o libro Ósos de santo, que recolle un conxunto de textos en prosa que, como xa deixou a ver na súa extensa bibliografía, reivindican algo do celme da nosa tradición cultural. Como, nun paratexto final, sinala Ramón Caride "cada sector ten os seus valores, mitos e primeiras figuras; os seus anseios, frustracións, éxitos e derrotas. Tamén as súas reliquias". Ao que cabe engadir tamén a aseveración limiar de Vicente Araguas sobre o feito de que a pluma de del Caño "apañe o carreiro da retranca: maneira elegante, xa se sabe, de obstaculizar o sarcasmo". Entre outros variados temas de análise, o autor é quen de abordar artigos nos que afonda nunha fasquía específica da obra dun escritor. Así, para o caso da do autor referido ao comezo, esculca na paixón entomolóxica de Méndez Ferrín. E da súa tradución, claro é, nalgún dos seus máis recoñecíbeis relatos. Outra volta bota man da, por veces, fecunda relación entre algúns escritores, como Álvaro Cunqueiro e Manuel María ou este Ánxel Fole e Luís Pimentel. E isto sen esquecer incursións na música galega, na xénese da biblioteca Blanco Amor, no inmenso labor de Castelao ou na serodia aparición d' Os Eoas. E, así a todo, asemade cabe citar outros traballos, de fasquía panorámica, que serven para pór o foco en parcelas, algunhas de escaso tratamento, non exentas de interese. Velaí a abordaxe da (omni)presenza do celtismo na literatura galega. Das marcas do erotismo dende o período medieval deica o momento contemporáneo. Ou das particularidades á hora de se pór a escribir moitos creadores e creadoras de noso. Luís González Blasco, 'Foz', aborda a interesada campaña exercida contra Celso Emilio e contra a súa condición de nacionalista Como cando di –a propósito da arte creativa de Manuel Rivas–: "Estar á escoita das persoas, estar á escoita da natureza, estar á escoita do vento da historia e sobre todo das voces baixas. Das persoas que camiñan, que andan pola vida sen pisar aos demais". Celso Emilio Seguindo o ronsel de traballos vencellados con escritores que forman parte do territorio literario celanovés, Luís González Blasco, 'Foz', asina a crónica de carácter biográfico titulada Celso Emilio Ferreiro, nacionalista galego. Volume tamén máis que necesario este para pór no seu xusto lugar aspectos de xorne vital, literario ou ideolóxico dunha figura que, de botar a ollada cara a atrás, semella resultar tan cuestionada coma incuestionábel. No cal se refire á interesada campaña exercida contra este escritor e contra a súa condición de nacionalista galego. Quen, uns poucos anos antes do seu pasamento, no poema "Historias vellas", pertencente a Onde o mundo se chama Celanova, inclúe os seguintes versos, alusivos á decapitación do Mariscal, Pedro Pardo de Cela, cheos de alento patriótico: "O xerme dunha patria/rolóu daquela pola historia embaixo./Un pobo que non era aínda pobo,/un pobo enfermo nada máis ser nado,/un pobo que foi orfo de sí mesmo,/un barco que ficóu sempre varado". Un dos autores recollidos na escolma citada ao comezo, Francisco Salinas Portugal, expresa moi ben, nun dos poemas antologados en Aires de poesía, o imperecedoiro aroma do loureiro da máis alta nobreza poética: "Definitivamente/só gosto dos poetas da miña terra/cando morden a arxila/cando marchan en trunfo para o inferno da gloria/cando uivan á noite e a man apodrece/ese instante en que a dor ultrapasa a fronteira".