A literatura crea os lugares que configuran o imaxinario do país

Unha rede colaborativa que sexa quen de "colocar en lugar de preferencia o potencial literario de ámbolos dous territorios, non só no ámbito cultural, senón tamén no educativo, no turístico e incluso no económico e social, de forma que a través desta ferramenta colectiva poidamos contribuír de forma radical ó desenvolvemento económico local das nosas poboacións de referencia". Así reza a Declaración que asinaban o pasado ano -tras un encontro levado a cabo na Casa dos Poetas en Celanova, a que fora vivenda familiar de Curros Enríquez- os representantes das fundacións de Rosalía de Castro, Eduardo Pondal, Otero Pedrayo, Manuel Maria e Uxío Novoneira. Un documento que sentaba as bases para a creación dunha entidade que aglutinase as Casas, Museos e Espazos Literarios da Galiza. E o proxecto fíxose realidade neste pasado mes de xullo coa creación de Religa, unha asociación que agrupa 18 espazos literarios que poderían ampliarse até máis de trinta. Ademais, o proxecto nace coa idea de incluír tamén outros espazos literarios de Portugal. O presidente da Religa neste primeiro período de constitución é Xosé María Varela Martínez, xerente da Fundación Eduardo Pondal; vicepresidente, Anxo Angueira Viturro, representante da Fundación Rosalía de Castro; secretario, Antonio Piñeiro Feijoo, da Fundación Curros Enríquez; tesoureiro, Uxío Novo Rey, da Fundación Uxío Novoneyra e vogais, Susana Reboreda Morillo, da Fundación Otero Pedrayo, e Alberte Ansede Estraviz, da Manuel María. Unha voz común "Xa hai tempo que estabamos falando de armar esta fronte común e, por fin, vimos a oportunidade de organizarnos", declara Anxo Angueira, en conversa con Nós Diario. "Hai que ter en conta que cada un destes espazos literarios ten unhas características propias e unha dinámica particular, pero creo que demos un gran paso ao agruparnos para proxectar actividades en común, para defender os nosos intereses, e mesmo para acceder a novas fontes de financiamento, por exemplo, de fondos europeos". Festival dos Eidos, poesía e comunidade "O patrimonio literario deste país vai máis aló do cultural", afirma Uxío Novo Rey. "Fundamenta e organiza o territorio nunha medida moito maior que noutros países: non tes máis que pensar no Courel do meu pai [o poeta Uxío Novoneyra], na Terrá Cha de Manuel María, no Mondoñedo de Cunqueiro... Cando coñeces a obra dun destes autores, estás coñecendo moito máis que un traballo literario, e estes espazos somos os que custodiamos e defendemos ese legado, por iso é tan necesario que deseñemos estratexias conxuntas". Novoneyra relata como, cando chegou a pandemia, os responsábeis dos espazos literarios se decataron de que, ao contrario que outros sectores, non posuían unha voz única para negociar coa administración medidas que protexesen os seus intereses durante a crise. "As reunións comezaron en 2016, mais foi entón cando comprobamos a urxencia de configurar unha entidade que concertase as necesidades de todos. E, por outro lado, sentimos a exixencia de coñecérmonos mellor: hai fundacións que son exemplares como dinamizadores, como a Casa Museo Manuel María; na xestión de arquivos, como a de Vicente Risco; na proxección máis alá do plano nacional, como a de Rosalía... O primeiro que temos que facer é aprender os uns dos outros", afirma Novo, que alude tamén á recentemente inaugurada Casa da Galería, da Fundación Margarita Ledo Andión. "Cando comeza a andar unha nova fundación, cumpriría que houbese un protocolo que a axude a iniciar o camiño. Non ten sentido que teña que comezar a aprender a xestionalo todo desde cero", anota. Lograr unha lei de Museos que se adecúe ao funcionamento destas casas ou "educar" xestorías para que sexan quen de administrar estes espazos -"agora mesmo existen moi poucas que teñan a capacidade de facelo", apunta Novo Rey- son algúns dos obxectivos que se marca a nova entidade. Os Premios Arraianos honran a Uxía, Beramendi e a Fundación Rosalía Polos de desenvolvemento A casa-museo dun escritor ou escritora -ademais dunha experiencia case mística para mitómanos- concédenos a oportunidade de comprender mellor a súa obra: ofrece o contexto na que a foi creada, permite captar mellor os condicionantes da época e reflicte un tempo pasado co que se poden estabelecer pontes. A difusión dos seus contidos, porén, atópase coas dificultades propias do seu funcionamento: a maioría deles dependen de fundacións sen ánimo de lucro cuxo principal obxectivo é difundir a obra das autoras e conservar o seu legado. Aínda que a maioría organiza actividades que poden confundirse co turismo cultural, o habitual é que os orzamentos non dean para investir nunha estratexia de márketing que os faga máis visíbeis. Angueira cre que a nova asociación dará visibilidade aos espazos máis afastados dos circuítos culturais maioritarios e, sobre todo, que posibilitará un mellor coñecemento das autoras ás que están dedicados. "Todas as entidades asociadas son fundacións, casas e museos de escritores e escritoras. E aumentar a súa visibilización pode contribuír tamén a un mellor coñecemento das autoras e autores ás que están dedicadas. A asociación pode promover destinos de turismo literario que, á súa vez, pode ter esa outra cara: que as persoas visitantes queiran afondar na obra desas autoras cuxas casas visitaron". "Cando hai tanto que facer, o máis pequeno traballo cooperativo será positivo", engade Uxío Novo. "En realidade, temos que conseguir que cada un destes espazos sexa visto non só como un activo no plano literario e cultural, senón tamén como un polo de desenvolvemento social e mesmo económico. A Fundación Novoneyra, por exemplo, é a terceira empresa en importancia de Parada de Courel", conclúe.