Festivais para un territorio: funcións e repercusións

Celebración e encontro son as esencias que resoan nas festas estivais dedicadas ás artes escénicas que se suceden polo territorio galego e que no seu conxunto veñen constituír unha gran festa das ideas na que é posible pensar o presente; detectar as necesidades da comunidade e abrir novas realidades. Neste ano no que se conmemoran os 50 anos da primeira Mostra Abrente de Teatro Galego de Ribadavia, no que celebramos 40 edicións da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas e outras tantas da Mostra de Teatro Galego de Cariño, asistimos tamén ao nacemento de novos festivais, percibimos a capacidade de adaptación de iniciativas que deben mudar(se) e lamentamos a suspensión de proxectos cos que xa empezabamos a familiarizarnos. A Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia celebrou a súa 39 edición baixo o lema "Memoria, cohesión e innovación" cun programa que incluíu un avance do documental Memoria do Teatro Galego na Transición e no que o que fora integrante de Abrente, José Luís Chao, lembra como aquela iniciativa da Mostra en 1973 fora posible grazas ao impulso dunha xeración que procuraba crear o que aínda non existía. "Queriamos facer algo que transcendese a vida local e que nos comunicase co exterior. Malia que non había textos en galego, convocamos a primeira mostra e a xente nova respondeu". Sen dúbida, aquela acción abriu a posibilidade de detectar e satisfacer unha necesidade. Hoxe, 50 anos despois, a tarefa segue a ser a de insistir na defensa do legado e mellorar as condicións para que o festival siga medrando. Incerteza A incerteza á hora de configurar o orzamento é algo que impregna a realidade dos festivais, entre eles o da Mostra de Cangas. Así o lembraba na súa inauguración o seu pregoeiro, o actor Lois Soaxe, quen nun discurso emotivo e reivindicativo, realizou un repaso emocional por catro décadas de historia na que foron programados máis de 600 espectáculos e percorreu a topografía sentimental dun festival que peregrinou por diversos espazos da vila ata que o Auditorio Municipal abriu as súas portas en 2001. Complemento fundamental da programación regular, piar imprescindible na construción do ecosistema cultural da comunidade na que se insire, a Mostra deixaba ver a través do seu pregoeiro a incerteza coa que debe lidar á hora de conformar o seu programa malia a ser declarada unha das citas fundamentais da cultura galega. Como claro exemplo: dous días despois da inauguración da Mostra era publicada a resolución de axudas a festivais. Dezaoito proxectos foron os presentados á convocatoria de axudas a festivais de artes escénicas en réxime de concorrencia competitiva da Xunta de Galicia. Só dez deles acadaron a puntuación mínima para ser valorados positivamente e contar coa asignación dunha partida económica. 215.000 euros son os que se repartiron entre as propostas recibidas e que falan da diversidade de realidades e fórmulas que conviven e que van dos case 6.000 euros destinados ao Desfoga de Cambados aos os 49.276 euros que recibe o FIOT de Carballo. Tamén neste 2023 viu a luz a segunda edición do Abanea, festival de danza e movemento itinerante que non se presenta como un proxecto deseñado para unha localidade concreta senón que oferta danza en vilas pequenas e medianas. Foz, Outes, Gondomar e Allariz son os puntos que acolleron este evento que procura un lugar de encontro do movemento coa cidadanía. Mais a itinerancia non é só unha estratexia seguida para adaptarse desde a concepción dun festival para pensar a súa forma de dialogar coa comunidade, tamén pode ser a forma para axustarse ao medio e sobrevivir dentro dun sistema feble e de condicións obxectivas mutantes. Carácter itinerante foi o que tiveron que asumir iniciativas como o Festaclown asentado desde hai anos en Vilagarcía ou o Titiriberia, que este ano desenvolveu a súa edición en Rianxo, ofrecendo programacións especializadas que amplían tanto a riqueza do abano de festivais de artes escénicas en Galicia como da relación co lugar para o que nacen. Os festivais son contextos que propician o diálogo e o debate e permiten descubrir a singularidade dun territorio Recentemente aparecidos ou vellos coñecidos, os festivais son parénteses necesarias na vida cotiá, espazos desde os que nos achegamos a historias, linguas e linguaxes que non coñecemos pero que acabamos por recoñecer. Son contextos que propician o diálogo e o debate e constitúen o complemento perfecto para a programación cultural máis ou menos regular dunha comunidade. Son a posibilidade de descubrir a singularidade dun territorio e, na maior parte dos casos, poñelo no mapa.