O meu nome é o Seminario e as Irmandades

Otero Pedrayo mantiña distancia con Marx. El prefería máis a Cristo, misa e cita relixiosa. En carta a Ramón Villar Ponte, afín no ideario cristián (disque por Viveiro caneaba as cruces figuradas nas baldosas das rúas), confesáballe as dúbidas ante o pacto coas esquerdas. O Partido Galeguista ingresou na Fronte Popular. Non só pra garantir a tramitación do estatuto, era a opción pola democracia e a República. Vicente Risco ou Filgueira Valverde estouran a unidade pra parir a Dereita Galeguista. Chaman por Otero pro el, consciente do valor das lealdades e da liberdade, mantense acaroado a Castelao. Logo chegou Atila. Símbolo Salvou a vida mais espreitárono. Ferrín contou como en certa ocasión, nun acto público en Ourense e co cheiro da pólvora quente, Otero comezou a falar en galego. O mando feixista fixo tocar á banda silenciándoo. A súa presenza e a súa lingua eran un símbolo coñecido na redonda e máis alá: a pervivencia no interior do único deputado nacionalista da República. Otero asumiu esa lealdade coa memoria dos seus. Otero Pedrayo viviu e morreu nun tradi-cionalismo distante do pensar de xentes que o admiraban Leo, na correspondencia con Fernández del Riego (editada pola Academia Galega ao coidado de Arias Chachero): "A votación do día 10 foi un trunfo do vello e cerne galeguismo". Cal triunfo? A Fundación Juan March debatíase no 62 entre outorgar o Premio Galicia a Vicente Risco ou ao de Trasalba. As argalladas pra formar un xurado favorable ao primeiro (que incluía a Manuel Fraga) fracasaron. Otero escríbelle a Paz Andrade: "Nin Risco nin eu soupemos nada da pequena guerra. Pro algún día tiña que xurdir. O trunfo do meu nome foi o do vello Seminario e as Irmandás contra o conformismo gubernamental do querido Risco". Esta conciencia de ser símbolo asumíaa con todas as consecuencias. Velaí a posición adoptada na fundación do Instituto Padre Sarmiento: "Vimos de enterrar ao Seminario". Porque Otero era o último presidente do SEG e algúns quixeron que o fose do novo Instituto, que con honorables fins promoveu Xesús Carro mais xa sob control franquista. Pro Otero declinou consciente da súa responsabilidade coa historia. Pola contra puxo uns versos áulicos en lembranza daquela obra comunal e xenerosa: "Pranto polo Seminario de Estudos Galegos", asinado en setembro do 36 con tantos amigos presos e mortos. Entre 1945-46 reméxense contactos para devolverlle a Otero a cátedra usurpada polo feixismo. En realidade, a devolución tiña moito de captación, de poñer ao vello mestre entre recuperar a súa profesión e un salario que asegurase o día a día a cambio de entregar a memoria ou, cando menos, luxar o seu currículo e o franquismo gañar unha imaxe menos represiva. El non cedeu, malia as circunstancias humanas pouco favorables. Lealdade En xuño do 46 Filgueira Valverde, empoleirado na estrutura falanxista, coméntalle que o Ministro de Educación estaría disposto a devolverlle a cátedra: "Non era mester solicitude oficial, que unha carta privada xa servía". Otero responde: "Pois ista man miña ten gota, reuma e perlesía para lle escribir ó Ministro". Outras vías recuncan pra convencelo. Otero, tras uns días en Madrid por asuntos persoais, volve escribir: "Nin xiquera pasei pol´a acera do Ministerio de Instrución Pública. Que lle quere!". Porén preparou as oposicións á USC con máis de 60 carballos de vida. Gañou a praza no lutuoso 1950. As amizades quixeron celebrar cun banquete de homaxe pro negouse sob un único motivo: "Hai que gardar o loito por Castelao". Un Castelao morto en xaneiro que levou sobre o seu corpo envolveito na bandeira galega terra de Trasalba collida polas manciñas de Otero Pedrayo, camarada de seu. Velaquí o senso da lealdade. A fidelidade á memoria dos mártires e do exilio. Desque Castelao morreu, don Ramón menciounono sempre en acto público, e visitou en Rianxo as irmás en numerosas ocasións e a Virxinia cando viña pola terra. A crónica da última despedida entre Otero e Castelao, no Bos Aires de 1947, estarrece no corpo e enmudécenos na fala. Otero non claudicou dese deber ético. Un deber hoxe tan pouco cotizado onde o gharvanseo parece actitude cotián. E nós precisamos de exemplos honrados, limpos, incólumes coma el. Si, viviu e morreu nun tradicionalismo tan distante do pensar de xentes que o admiraban, coma os Brais Pinto ou Neira Vilas. "A visión do labrego está infestada de sectarismo social", dille a Del Riego contra 1965 sobre duns contos do Neira Vilas xa traballador da revolución cubana. A Otero nunca lle gustou Marx.