Mulleres de teatro. Donas da escena

Os Premios de Teatro María Casares que anualmente organiza a Asociación de Actores e Actrices de Galicia (AAAG) celebran esta noite a gala da súa vixésimo oitava edición. Dezanove espectáculos son os finalistas dunha convocatoria que se presentou como a de maior participación na historia dos premios ao rexistrar 47 espectáculos inscritos e 350 profesionais na primeira rolda de votacións. Aínda que na listaxe de participantes non están todas as producións desenvolvidas durante o 2023, este espazo de celebración e reivindicación da escena ofrece tamén unha panorámica da produción escénica galega e a súa consideración por parte da profesión. Visibles Case en paralelo cos Premios María Casares, o 5 de marzo publicábanse tamén as candidaturas dos Premios Max 2024, un dos principais galardóns estatais en materia de artes escénicas. No conxunto de títulos é posible atopar unha variada presenza de propostas con selo galego como son Berro, de Nova Galega de Danza; Só un solo, de Mario G. Cortizo; Iribarne, de ButacaZero; Un hotel de primeira sobre o río, do CDG; O auto do castromil, de PT Excéntricas; Unha inimiga do pobo, de Talía Teatro. En relación con esta listaxe integrada por 186 espectáculos, María Goiricelaya, candidata por catro proxectos, anotaba a desigualdade da presenza das mulleres indicando que na categoría de Mellor Adaptación só 7 dos 21 títulos están asinados por mulleres; na categoría de Mellor Autoría só 6 de 21 textos son asinados por mulleres; na categoría de Mellor Dirección só 8 de 21 espectáculos foron dirixidos por mulleres. Con esta reflexión, a autora de Nevenka lembraba a necesidade de seguir "visibilizando a desigualdade no sector e despatriarcando as artes escénicas, tomando o lugar que corresponde e creando referentes para que nenas e mozas saiban que as mulleres fan teatro con maiúsculas". Existe un intercambio próspero entre compañías estables e equipos creativos fluídos e diversos, unha procura de diálogo interxeracional A primeira rolda de votacións dos María Casares ofrece tamén a oportunidade de atender ao número de espectáculos dirixidos ou escritos por mulleres –en solitario ou en equipo– e presentar unha panorámica cuantitativa ao respecto. Así, pódese concluír que dos 47 espectáculos presentados inicialmente, 26 dos proxectos foron dirixidos por mulleres (55%) mentres que 15 son os textos orixinais asinados por autoras (32%). Cómpre sinalar igualmente que a segunda rolda de votacións na que se definen os espectáculos finalistas, os candidatos á Mellor Espectáculo e Mellor Dirección (Hamelin, O auto do castromil e Unha inimiga do pobo) están asinados por directores na súa totalidade; mentres que no caso do apartado de finalistas a Mellor Texto Orixinal, Laura Porto autora de A Nai compite con Manuel Cortés por Códice K e con Gustavo del Río por Mosca. Pioneiras e referentes O repaso polos María Casares 2024 permite atender á percepción da presenza das mulleres na produción escénica mais tamén detectar algunhas tendencias á hora de deseñar a configuración de equipos. Así, é posible apreciar que existe un intercambio próspero entre compañías estables e equipos creativos fluídos e diversos, que existe unha procura de diálogo interxeracional, que se aprecia a convivencia entre diversas escolas e disciplinas. Deste xeito, á hora de sinalar creadoras que combinan funcións diversas en proxectos de diferentes compañías podemos nomear figuras como Paula Carballeira, Lorena Conde, Marián Bañobre ou Marta Alonso; así como os de Irene Moreira, Sara Rey ou Celtia Figueiras á hora de anotar directoras que combinan o seu traballo en diferentes entidades. Hai catro anos, no marco do I Congreso do Teatro Galego e dentro da súa intervención "O teatro galego proxectándose cara ao século XXI: os desafíos poscrise", a directora e docente Cristina Domínguez abordaba a situación da muller nas artes escénicas. Nela, recollía a percepción de que as mulleres están a "arriscar e anovar sen medo, están a traballar con temáticas diferentes, mesturando xéneros e disciplinas e sobre todo están poñendo á muller no centro da creación". Sen dúbida, esta maior consciencia acaba por servir para gañar forza na ocupación do espazo público, defender a conformación de equipos paritarios, insistir na importancia de recuperar referentes e continuar o legado das pioneiras do teatro profesional galego que sempre traballaron en pé de igualdade aínda que como lembran Luma Gómez e Rosa Álvarez no documental Historia do Teatro Galego na Transición non sempre tiveron o recoñecemento en igualdade. Os Premios María Casares no Teatro Rosalía de Castro tamén é tempo para celebralas a todas a través do Premio de Honra Marisa Soto que este ano recae na figura de María Barcala.