O Museo de Lugo recupera a arte da diáspora

As décadas de 1920 e 1930 resultaron claves para a conformación dun movemento artístico na Galiza que renovaba os parámetros da arte anterior sintonizándoa coas vangardas europeas e americanas ao tempo que tomaba conciencia de estar a crear un discurso estético propio que pretendía ser cosmopolita e nacional. Unha arte que non renunciaba nin aos signos de identidade nin á modernidade inaugurada co século XX, nunha procura sobre a que ecoaba aquela esixencia das Irmandades da Fala de reivindicar a soberanía estética do país. O golpe de Estado fascista de 1936 aniquilou toda aquela explosión de creatividade e expulsou do país a maior parte dos seus mellores artistas, condenándoos ao exilio, na súa maior parte, en América. O Museo de Lugo acolleu onte a xornada A arte do exilio galego no Museo Provincial de Lugo, que tiña como obxectivo divulgar esa parte da historia da arte galega lembrando as e os artistas que se viron obrigados a fuxir do golpe militar do 36 e da ditadura franquista e analizando a influencia da diáspora na súa produción creativa a través dos fondos do museo, que conta nas súas coleccións con 140 obras de artistas relacionados co exilio. Coordinada pola directora do Museo de Lugo, Aurelia Balseiro, e Inmaculada Real, a xornada incluíu varios relatorios de persoas investigadoras vinculadas ao tema -Carlos L. Bernárdez, Inmaculada Real e María Pilar García Negro-, aos que seguiu unha palestra moderada pola museóloga e directora do Museo de Lugo, para extrapolar o exilio da arte galega ás coleccións do Museo de Lugo. Carlos L. Bernárdez: O Colmeiro oculto Configuración plástica dunha identidade Carlos L. Bernárdez explica a Nós Diario que "na década de 1930, existe unha estética claramente social, que ten que ver coas tensións políticas do momento: a ascensión do fascismo, o triunfo da revolución soviética… O movemento renovador galego pertence a ese momento histórico e relaciónase cos novos realismos centroeuropeos. Os artistas do chamado Movemento Renovador da Arte Galega, os denominados 'os Novos', eran conscientes de que unha arte nacional tiña que ser, tamén, unha arte comprometida coas clases populares". Inmaculada Real López, por outra parte, analiza ese movemento sinalando "como o concepto de identidade que se crea no exilio ten o seu precedente naquel movemento de renovación das artes. A partir daquela renovación plástica -animada polos principios ideolóxicos do Partido Galeguista, o Seminario de Estudos Galegos ou as Irmandades da Fala- créase unha iconografía propia que pasa a representar aquela configuración identitaria e que se reorganiza, anos máis tarde, no Laboratorio de Formas creado por Díaz Pardo e Seoane". María Pilar García Negro fala precisamente desa divisoria que se estabelece "entre a Galiza territorial e a Galiza do exilio", na que o decisivo é a "posición e a conciencia sobre o propio país". Nese sentido, "a figura de Castelao é exemplar: en medio de todas as adversidades, teima en estabelecer esa ponte entre a súa produción na Galiza antes do 36 e a que realiza no exilio. As súas ideas sobre Galiza como nación de seu non só non esmorecen no outro lado do océano, senón que incluso se intensifican. Esa continuidade pode verse na súa obra plástica, literaria e política". Castelao en Europa: Cen anos do 'Diario 1921' Efervescencia e silencio "O primeiro terzo do século XX e, en concreto, os anos da II república, son o escenario dunha efervescencia creativa case sen precedentes", acrecenta Aurelia Balseiro. "E toda esa actividade quedou truncada polo golpe de Estado. Os asasinatos de artistas, a obriga de exiliarse ante o medo ás represalias, e catro décadas de censura e silenciamento fixeron que aquela vaga de nova arte se esquecese, que se perdese a memoria dunha etapa chave e fertilísima da nosa arte. Esta xornada enmárcase nun conxunto de accións que levamos a cabo desde o museo e que pretenden recuperar a memoria daqueles anos, do moito que significaron para as artes na Galiza". Dentro dese conxunto de accións, ademais da xornada de onte, cóntanse a reordenación da exposición permanente -cunha sala que incorpora obras de tres figuras artísticas fundamentais na historia da arte galega determinantes na asimilación das vangardas europeas: Castelao, Colmeiro e Maruxa Mallo-, a exposición temporal que se ocupa da obra de Leopoldo Nóvoa e a edición dun tríptico que guía un percorrido monográfico aos fondos do exilio galego do museo para que as persoas interesadas no tema que o visiten accedan, comprendan e valoren a importancia de lembrar e identificar ese legado histórico artístico.