A pintura de Lodeiro reivindica o seu lugar

Foi "o pintor de Vigo", e así asinaba moitas veces as súas obras. Foi fiel á súa clase, exercendo de artista coma quen exerce de obreiro do metal. Foi unha rara avis dentro do mundo da arte galega do seu tempo, deixando unha impronta de xenio e personalidade difícil de igualar. Foi, en fin, Lodeiro, o artista que admiraban observadores tan dispares como Cunqueiro, Blanco Amor ou Méndez Ferrín. E o pobo, que era quen estaba no fondo das súas inquedanzas. O pasado 30 de setembro cumpríronse vinte e cinco anos da morte de Xosé Telmo Lodeiro, un artista, como diría Antón Reixa, "local, como Martín Codax". Un pintor que botou raíces na súa cidade para estender as súas pólas polo mundo. Un creador que debuxou a súa propia visión da modernidade sen renegar das súas orixes obreiras. Para conmemorar a data, a Fundación Laxeiro e a sala Apo´strophe, arte, ambas en Vigo, inauguraron senllas exposicións que tratan de recuperar unha mostra da arte dun pintor imprescindíbel para comprender a evolución das artes na segunda metade do século XX e que talvez pola súa orixinalidade, ou talvez porque o interese na creación é sempre unha asignatura pendente neste país, caeu nun certo esquecemento institucional que, á vista do exposto, se torna incomprensíbel. "Era un pintor que, malia estar moi identificado coa cidade de Vigo, non debemos confundir cunha figura localista en absoluto. O seu cosmopolitismo é moi pouco frecuente na Galiza do seu tempo. E a súa obra é moi persoal no contexto da altura", di Javier Buján, da Fundación Laxeiro Javier Pérez Buján, director da Fundación Laxeiro e comisario da mostra Lodeiro. A xeometría inexacta, explica que "quixemos facer coincidir a inauguración de ambas exposicións co vixésimo quinto aniversario do pasamento de Lodeiro cunha vontade explícita de reivindicar a súa figura e a súa obra. Era un pintor que, malia estar moi identificado coa cidade de Vigo, non debemos confundir cunha figura localista en absoluto. O seu cosmopolitismo é moi pouco frecuente na Galiza do seu tempo. E a súa obra é moi persoal no contexto da altura. Resulta necesario estar atentos e lembrar constantemente obras como a súa, porque a memoria hai que exercela a diario, para que os referentes culturais non esmorezan". Efectivamente, Lodeiro inicia unha interesantísima traxectoria practicamente en solitario: ninguén na Galiza do seu tempo traballaba nun campo que, sen deixar de ser estritamente persoal, evocaba trazos de correntes internacionais cunha enorme presenza nos grandes foros da arte contemporánea daquelas décadas: o pop art, o op art, a abstracción xeométrica, a arte cinética... "A exposición parte dunha intuición miña de que a xeometría atravesaba toda a obra de Lodeiro, mesmo na parte máis figurativa: como organiza a superficie pictórica con degradados cromático, ou con liñas de forza... E quixen salientar esa característica que a min me parece fundamental en toda a súa pintura", explica Buján. Ruth Lodeiro, filla do pintor e comisaria da mostra Lodeiro. A figura transcendida, que se expón na sala Apo´strophe, concorda en que a xeometría xa está presente no principio dunha obra que "reduce a composición ás súas liñas esenciais, e busca os elementos básicos que organizan as formas". Se cadra, hai que ter en conta a suxestión de Buján, cando propón que "a maneira sistemática de achegarse ao traballo, con esa conciencia obreira que tiña, transformábao nun operario fronte ao seu labor: talvez a xeometría vén desa reiteración minuciosa". Ruth Lodeiro constata esa conciencia do traballo: "el, estivese como estivese, erguíase e ía traballar ao taller; era unha actitude ante a vida que ten moito que ver co seu activismo político, con esa camaradaría que sempre mostrou coas causas dos traballadores, coas que sempre mostrou a súa solidariedade". “Cantos amamos encarnizadamente a pintura de Xosé Lodeiro sabemos cousas pavorosas, máis gardámolas. Agrupámonos entre nós; constituímos unha especie de seita; apenas falamos do fenómeno que nos une. Mesmamente, e cunha sorte de tácito convenio, eludimos falar da súa obra. Pro coido que é chegado o intre de rachar con este silencio autocentrado e egoísta”, escribía Ferrín xa hai anos O pintor de Vigo que Vigo esquece As dúas exposicións que agora se poden ver en Vigo opoñen visións complementarias da obra do artista: máis centrada nos traballos puramente xeométricos na Fundación Laxeiro e máis achegada aos motivos figurativos a de Apo´strophe. Ruth Lodeiro explica que quixeron facelo así para chamar a atención sobre unha obra ricaz que, porén, non ten a atención académica que merece e que sobre todo, está esquecida na cidade que tan orgullosamente exhibía na súa sinatura o propio Lodeiro. "Despois da antolóxica que se expuxo no CGAC (Centro Galego de Arte Contemporánea) de Santiago houbo unha exposición dos cadros de flores no Museo da Construción Naval de Ferrol e algunhas iniciativas de salas privadas, mais nestes vinte e cinco anos que transcorreron desde a súa morte a súa obra non puido verse en Vigo. “Cantos amamos encarnizadamente a pintura de Xosé Lodeiro sabemos cousas pavorosas, máis gardámolas. Agrupámonos entre nós; constituímos unha especie de seita; apenas falamos do fenómeno que nos une. Mesmamente, e cunha sorte de tácito convenio, eludimos falar da súa obra. Pro coido que é chegado o intre de rachar con este silencio autocentrado e egoísta”, escribía Ferrín xa hai anos. E efectivamente, xa vai sendo hora de celebrar a súa figura como merece. Dúas exposicións: dúas miradas complementarias sobre Lodeiro Lodeiro. A xeometría inexacta está patente na Fundación Laxeiro até o vindeiro 16 de xaneiro de 2022. Lodeiro. A figura transcendida poderá verse na sala Apo'strophe até finais do mes de novembro os martes, mércores e venres de 18.30 ás 20.30 horas. Mentres que a primeira está máis centrada nesa cerna xeométrica que se atopa en toda a obra de Lodeiro, a segunda céntrase nunha pequena selección de retratos que confirman esa busca do esencial na composición e que está moi ligada ao tratamento da paisaxe que o fixo popular entre o público galego.