Podía ser mao, podía ser fermoso: Kirk Douglas fai 100 anos

A súa versatilidade era lendaria. Poucos actores ten habido na historia do cinema, se algún, cun rexisto tan amplo, da comedia ao drama, do western ao cinema histórico. Podías amalo ou odialo. Nen era mao nen era fermoso, mais ninguén como el podería ter interpretado o personaxe do produtor de The Bad and the Beautiful (1952), a obra mestra de Vincente Minelli sobre o mundo do cinema, cinema dentro do cinema. A paixón por criar por cima de todo, de emocionar, de contar historias, custar o que custar, até o ponto de, se fixer falta, ser cruel ou amoral. Así era o mao e o fermoso. 

Fillo dunha familia de xudeos rusos que emigraron aos EUA a principios do século XX, Douglas debuta nos cenarios de Broadway en 1941 e, cinco anos depois, grazas a Lauren Bacall, consegue unha proba para protagonizar un filme en Hollywood. Faise co papel e debuta nos ecrás con The Strange Love of Martha Ivers, de Lewis Milestone. A súa aparición na pantalla foi a dun ciclón inconteníbel. Todos os mellores directores quixeron traballar con el, e a listaxe é interminábel: Jacques Tourneour (Out of the past, 1947), Joseph Mankiewicz (A Letter to Trhee Wives, 1949), Michael Curtiz (Young Man with a Horn, 1949), Raoul Walsh (Along the Great Divide, 1951), Billy Wilder (Ace in the Hole, 1951), William Wyler (Detective Story, 1951), Howard Hawks (The Big Sky, 1952)... Praticamente todo o santuario do mellor Hollywood, apenas con dúas excepcións, John Ford e Alfred Hitchcock.

Espigar os seus traballos máis eminentes é tarefa ciclópea, mais avanzo aquí algúns títulos, pura subxectividade de quen isto escrebe. Abriríamos a relación coa superlativa e xa devandita The Bad and The Beautiful, continuaríamos, tamén con Minnelli como director, con Lust of Life (1956), o fime no que interpreta Van Gogh (até o ponto de ser Van Gogh, ninguén pode imaxinar outro actor a facer ese personaxe, e como consegue estar á altura nesta fita dun inmenso Anthony Quinn!) e a seguir iríamos ao mundo Kubrick, con dous filmes lendarios, o anti-belicista Paths of glory (1957), un dos alegatos contra a barbarie da guerra máis descarnados nunca rodados, empeño persoal de Douglas, e Spartacus (1960), a glorificación da rebelión contra a opresión, filme escrito por Dalton Trumbo, o guionista que penou con 11 meses de cadea e logo co exilio e a clandestinidade polas súas ideas comunistas, cazado polo fascista McCarthy. Douglas, produtor tamén do filme, desafiou o establishment conservador da industria e conculcou a lei non escrita que impedía que o nome de Trumbo aparecese nos créditos (durante anos tirou de testaferros para traballar). Para rematar a faena, en 1953 protagonizou unha película, The Juggler, de Edward Dmytriyk, integrante con Trumbo dos chamados 10 de Hollywood, os dez artistas que, acusados por McCarthy, se negaron a declarar perante o Comité de Actividades Antiestadounidenses.

Actor, produtor, até director (de filmes menores, nos últimos anos da súa longuísima carreira), escritor (de varios relatos autobiográficos), Douglas pertence á memoria sentimental de varias xeracións (no meu caso, imposíbel esquecer a primeira vez que vin, con 11 anos nun cinema de bairro, Last Train to Gun Hill, de John Sturges), e é o último elo vivo que nos conecta cunha época xa irrevogabelmente ida, un tempo en que non se concebía facer cinema sen ambición artística. Un tempo de xigantes como Issur Danielovich Demsky. Moitos parabéns para vosté, Mr. Douglas.