Poética con imaxes da autenticidade

A simbiose artística, conxugada cunha alta dose de delicadeza, é, unha outra vez, exemplo do labor constante e intenso exercido polo poeta Baldo Ramos. Do cal son reflexo fidedigno os últimos títulos seus saídos do prelo: Criptografías e mais As aldeas da memoria. O primeiro deles é mostra dun xa delongado exercicio de colaboración, posto en práctica co tamén poeta Xosé María Álvarez Cáccamo, que xa tivera como materializacións previas as obras CaRa inversa (2014), librosconversos (2016) ou A dobre páxina (2018). E onde a escrita, da man da poesía visual, prefigura unha agra poética vesada pola confusión de voces e olladas cómplices. De tal sorte que na perspectiva artística do autor celanovés latexa un profundo substrato cromático que é definitorio no espazo da súa caligrafía creativa: “A tinta vermella drena os ríos da infancia. / A tinta negra ramifica os ríos do futuro. / Deixarse levar pola corrente”. Sensibilidade plástica N’ As aldeas da memoria os seus poemas compleméntanse coas fotografías de Nachok, nun exercicio impecábel de sensibilidade plástica. Como ben sinala, nun interesante limiar, o artista Caxigueiro: “O resultado formal do libro, rico en matices, procura unha harmoniosa cadencia a partir de pequenos detalles que requiren atención e descóbrese como un calculado e exquisito obxecto artístico”. É este un traballo que continúa a abordaxe levada a cabo en No interior do abandono (2020), onde os seus poemas dialogaban coas fotografías de Carlos Lorenzo, libro ao que corresponden estes versos: “nese baleiro de sombras habitadas por ácaros insaciables / latexa unha pequena luz que abre as vosas veas / tupidas pola esperanza no pasado / nesa esperanza eu si confío”. En 1999 delataba a voz poética dun libro de Lupe Gómez: “Direiche / como fun abandonando / todo / ata quedar / baleira”. Se ben, xa con anterioridade abonda, o laio da ruína se estremecía nas liñas trementes de Poeta muiñeiro á deriva (1982): “cando aínda se ouvía o garuleo da auga no rodicio / e o vibrar da peneira convertíase / nunha música lanzal”. Uns invocados versos, agora, de Fiz Vergara Vilariño “para lembrarnos que a morte / é un territorio líquido / no que a natureza dilúe as súas lindes / trala ollada do neno que soña”. Ao igual que o recoñecemento da desposesión, no círculo do abandono da casa matriz agroma coa evocación do verbo de Celso Emilio Ferreiro: “Empúxanme as raigames. / Os lonxanos abós das carballeiras” (Longa noite de pedra, 1962). As palabras son as que aran na luz dos ollos vencidos pola vellez, como bois exhaustos -máis gurrando ca avanzando, en contraste co expresado no poema “Penélope”, de Nimbos, de Xosé María Díaz Castro-. Disolución do eu A disolución do eu semella acomodarse na raíz colectiva. No plano do pasado por causa dun inevitábel exercicio de desleixo sistemático: “busqueina para saber de min e non estaba. / esquecerse dun. / borrar os camiños. / entón a aldea apareceu ao pé da árbore da memoria”. No plano do futuro insírese no devezo de ceder a memoria individual e reintegrarse no espazo orixinario: “este silencio que reescribe os camiños que che fixeron esquecer. / confundirte co baleiro que deixaron os avós”. Un remedio autóctono este, acaso, á perda irreparábel sufrida polo migrante tras o abandono do fogar, co esfarelamento das liñas da vida -vertical, a da estirpe, horizontal, a da propia xeografía-, segundo testemuña a obra literaria de John Berger. “Habitar a casa é moito máis / que manter o lume aceso”. De aí a importancia da consciencia para quen “fomos desherdados pola historia”. O esforzo por descubrir e entender –“para chegar ao interior da súa ollada / era rozar silvas”- reflíctese na dureza plasmada nas imaxes -a comprensión do final fainos cómplices do desenlace. / resistir como quen respira nos límites do estrangulamento”. Xa que logo, na intuición da derrota, exprésase unha máxima que é cifra do irremediábel: “soñar non sempre é un exercicio de resistencia”. Porque onde están “as mazairas en flor” fican “as portas abertas, / vencidas pola humidade e un pasado sen epopeas”. Cando a escrita atravesa as gándaras da emoción, iso é o que Jorge Luis Borges enmarcaba nas estremas do poema, que sempre precisa insinuarse dende os vimbios do auténtico. Como é habitual nela, Baldo Ramos transcribe a súa obra dende entrambas dimensións. E constrúe un espazo creativo que, de xeito continuado, reescribe, dende a seiva do sangue nutricio, definida en recoñecíbeis espazos da área de Celanova, a fidedigna pulsión da certeza.