Pontedeume celebra o Día das Letras Galegas volvendo a mirada a Rosalía de Castro

Nun artigo publicado en 1881 en Los Lunes del Imparcial, Manuel Murguía daba noticia dunha estadía en Bréamo dezasete anos antes, en 1864. No mes de agosto daquel ano, Rosalía de Castro e mais Murguía, coa súa filla Alexandra, que daquela tiña catro anos, pararon nunha casa con patín onde se sentía a moenda dun muíño, o rechouchío dos pardais, o balbordo da aldea e a corrente do Bréamo. Case cen anos despois, a Real Academia Galega instituíu o Día das Letras Galegas conmemorando aquel 17 de maio de 1863, no que Rosalía asinara o seu libro Cantares Gallegos, no mesmo día do aniversario do seu home. O Ateneo Fernán Martís de Pontedeume -en colaboración co Colectivo Terra, o propio Concello da vila e a Deputación da Coruña- enlazan ambas as datas para organizar un cortexo cívico que serve como recordatorio da estadía da parella, como celebración do Día das Letras, e como vindicación do "latexo material da actividade intelectual galega" de que falaban Manuel Gómez Román, Xesús Ferro Couselo e Francisco Fernández del Riego cando lle presentaron ao pleno da RAG a súa proposta de converter o 17 de maio na festa grande das letras do país. "Pensamos que lembrar 160 anos da estadía de Rosalía en Pontedeume era unha boa oportunidade para recuperar ese espírito de celebración da cultura galega que debe ter o 17 de maio e que vai máis alá da figura homenaxeada cada ano", explica o deseñador Pepe Barro, membro do Ateneo Fernán Martís. A RAG celebrará o pleno do Día das Letras Galegas no Teatro Rosalía de Castro da Coruña Unha figueira rosaliana A comitiva partirá do Xardín do Lombardero, onde a Fundación Rosalía de Castro -que distingue desta maneira aqueles lugares relacionados coa escritora- plantará unha figueira rosaliana, unha filla daquela que medra ao pé da Casa de Rosalía, en Padrón, a "fugueiriña que prantei" inmortalizada no poema "Adios ríos, adios fontes". Faise así oficial o achado de Diego Rodríguez González -historiador responsábel de Patrimonio e Cultura da Fundación Barrié-, que foi quen estudou a estancia de Rosalía e Murguía en, presumibelmente, na aldea de Vizús, na parroquia de Centroña. O escritor, académico e membro da comisión executiva da Fundación Rosalía, Xosé Luís Axeitos, será o encargado de saudar o pobo eumés, e de agasallalo coa plantación desta árbore senlleira. A seguir, o cortexo dirixirase ao Torreón dos Andrade, onde a poeta e performer Silvia Penas recitará un poema dedicado a Pontedeume de Uxío Novoneira. Neste espazo onde a historia se xunta coa lenda, o poeta do Courel deu un histórico recital poético en 1960, en medio da represiva política cultural da ditadura. Anos despois, Novoneira escribiría un coñecido poema en lembranza daquela xornada. O Mercado deseñado en 1942 por Antonio Tenreiro (1893 -1972) constituirá a seguinte parada. A parella de arquitectos Creus e Carrasco, preocupados pola memoria inserida no espazo social, lembrará Tenreiro -quizais o arquitecto galego máis importante do século XX- vencellando a significación histórica da súa obra cos valores da arquitectura galega contemporánea. O cortexo parará no número 5 da rúa de Santiago, onde a escritora Teresa Moure lembrará que en 1954, cando só contaba con 25 anos, Xohana Torres foi nomeada encargada da oficina de Telégrafos de Pontedeume, situada no primeiro andar desta casa. Tres anos despois daquela estadía na vila, Torres comezaría a súa fértil traxectoria literaria publicando o seu primeiro poemario, Do sulco. Verónica Santalices, escritora: "Queríamos mostrarlle ás crianzas o espírito combativo e reivindicativo de Luísa Villalta" Do teatro á heterodoxia relixiosa Catro números, máis alá, no número 1 desa mesma rúa de Santiago, a marcha dará un salto de máis de medio século para lembrar que Galo Salinas -figura clave na evolución do teatro da altura, director da Escola Rexional de Declamación e autor do primeiro estudo teórico sobre o teatro galego- puxo escola nesta vila, onde escribiu algunhas das súas obras e onde tamén pronunciou o primeiro discurso en lingua galega, en 1891. A actriz Casilda Alfaro, unha das imprescindíbeis do teatro das últimas décadas, será a encargada de revivir a un dos pais da escena galega moderna. O escritor Xavier Alcalá lembrará, na seguinte parada, no número 5 da rúa da Inmaculada, ao empresario Manuel Morales, en quen se inspirou para escribir a súa triloxía Evanxélica memoria, que describe o funcionamento da comunidade protestante na Galiza e as penosas vicisitudes polas que tiveron que pasar durante o franquismo. Eruditos e poetas éditos e inéditos E xa na rúa de Santo Agostiño lembrarase Couceiro Freixomil (1888-1955), xornalista -cun avultado historial de colaboracións con Nós, La Zarpa, Galicia ou La Noche, entre outras publicacións-, filólogo, bibliógrafo, pedagogo, escritor e erudito que dedicou unha gran parte do seu traballo ao estudo da lingua e da literatura galegas. Manuel Vilar, director do Museo do Pobo Galego, historiador, investigador e divulgador cunha longa traxectoria na antropoloxía, será o encargado de lembrar ao autor do célebre Diccionario bio-bibliográfico de escritores e membro da Academia Galega e do Seminario de Estudios Galegos. Vinte anos despois, reencontro coa obra múltiple e heterodoxa de Luísa Villalta Ramón Regueira (1930-2010) foi funcionario municipal até a súa xubilación. A partir da súa amizade con Manuel María, Roberto de Andrade e Novoneira, en 1959 compuxo un poemario en galego, aínda inédito. O seu único poema publicado foi composto para unha antoloxía poética en contra da guerra do Vietnam, en 1968. O poeta e editor Miguel Anxo Fernán Vello dará a coñecer o que agocha a poesía descoñecida de Regueira. A poeta Dores Tembrás será a encargada de rememorar Ramiro Fonte (1957-2008), quen, ademais de poeta, foi talvez o autor que con máis emoción retratou Pontedeume, na triloxía Vidas de infancia editada entre os anos 2003 e 2007. O cortexo rematará coa lembranza que Xulio López Valcárcel fará de Luís Pimentel na praza da Angustia. Na década de 1950, Pimentel achegábase desde Lugo, nos veráns, a esta praza, aínda que non se sabe con seguridade en que casa paraba, por iso a homenaxe faise no cruceiro erguido no centro da praza. Pouco despois, Pimentel veraneou tamén no Areal de Cabanas. Rosalía na romaría de Seixo Cando Diego Rodríguez González leu o artigo publicado por Murguía sobre a estadía en Pontedeume, relacionouno co poema "Si a vernos Marica, nantronte viñeras", un dos engadidos na segunda edición de Cantares. "Se pasaron o verán en Vizús, ou nalgunha localidade próxima, non é difícil que se achegase á romaría de Seixo de Mugardos, a só 12 quilómetros, que se celebra o 25 de xullo e que serviu de inspiración a ese poema", revelaba Rodríguez a Nós Diario.