Proscrición e maltrato: Rosalía e Wilde

Malia os esforzos, tanto biográficos como interpretativos da súa obra, aínda non se logrou traspasar totalmente a barreira do eufemismo, da abstracción, á hora de intentar definir os sufrimentos concretos que acompañaron a vida de Rosalía de Castro (1837-1885). Non nos referimos aos que teñen a ver coas doenzas do corpo. Referímonos aos que, co gallo da súa morte, alude a maioría da prensa que lle dedicou unha necrolóxica, coincidente nisto co que o seu esposo, Murguía, escribiu no capítulo sobre ela en Los Precursores (1886), falando, de forma reiterada dos múltiples golpes que a maltrataron. Tantos e de tal intensidade que chegaron a dobrar alma tan enérxica e apaixonada. Non emprega unha hipérbole metafísica cando afirma: "Fórona buscar ao silencio da súa casa e ao apartamento do seu voluntario desterro, feríndoa en medio dos fillos", ausente el e sendo ela éxida da familia no fogar da Matanza. Non sabemos se se tratou dunha agresión física, dunha agresión moral, ou de ambas. O nome de Rosalía estaba connotado, naquela altura, dunha carga simbólico-emocional, alimentada polo seu papel de primeira liña no combate patriótico a prol de Galiza existir como pobo diferente. A eficacia da obra de Rosalía consistiu en provocar unha onda expansiva de longo alcance. Logrou recoñecemento póstumo, como escritora e símbolo do país A súa lingua da infancia, a lingua nacional, o galego, ocupara un papel prioritario. Semellante compromiso pasara todo atrevemento, e máis tratándose dunha muller. Era a súa tamén obra que nos colocaba diante de abismos que o pensamento e o sentimento libres deben afrontar. Pagouno coa súa marxinación social, acabando por ser catalogada de louca. Abatida pola pobreza, a partir de 1875, e nos últimos anos da súa vida, de forma especial, volveuse máis vulnerábel á agresión, á difamación social. Nunca tiña aspirado á gloria en vida. Desde a mocidade, e durante moitos anos, esforzouse por desenvolver unha existencia de muller independente e mantivo a esperanza da súa obra patriótica servir de revulsivo para a xente culta do país asumir a súa condición de galegos e galegas. Porén, tivo en vida maior eco e recoñecemento en Catalunya e na emigración de Ultramar, do que na Galiza. Morreu, como proscrita, maltratada e marxinada, pobre e enferma. Por fortuna a eficacia da súa obra consistiu en provocar unha onda expansiva de longo alcance no tempo. Logrou recoñecemento póstumo, como escritora e como símbolo do país, após un accidentado proceso, non exento de cambadelas e intentos de adulteración, incluída tamén a interesada integración na cultura oficial española. Os abismos rosalianos seguen en pé e o seu patriotismo á espera de redención. Sentir en liberdade Óscar Wilde (1854-1900), nado no seo dunha honorábel familia irlandesa, estudante primeiro no Trinity College de Dublin, e logo en Oxford, escritor de éxito e fama na Inglaterra vitoriana, acabou sendo tamén un proscrito. Após anos de triunfos e adulación sociais, celebrado pola filistea burguesía británica, que o aclamaba como autor teatral e novelista inmoral, que a liberaba, esteticamente, dos seus tabús e dos seus medos, caeu no abismo. Non tiveron con el a menor piedade. Foi condenado a dous anos de traballos forzados (hard labour), realmente unha pena severísima: incluía traballos físicos regrados, intensos e destrutivos, dos que derivaba un sufrimento moral. Por que? Cometera graves delitos contra a honestidade, repugnantes inmoralidades, corromper a mocidade, en concreto a Lord Alfred Douglas, de 21 anos, fillo do Marqués de Queensbury. Este, de carácter irascíbel e violento, desesperado por non poder afastalo dunha intimidade perniciosa con Wilde, argallou unha campaña de acusacións públicas, contra o escritor, provocando un escándalo social de grande resonancia pola relevancia dos implicados e por se tratar do tema da homosexualidade (gross indecency, na xerga moralista penal), delito, na Laboucherels Criminal Law de 1885, vixente até 1967. Wilde respondeu cunha denuncia por inxurias. O proceso acabou con el no cárcere. El País chegou a escribir: "Wilde busca no seu propio sexo a satisfacción dos seus apetitos (...) e escolle as vítimas entre a infancia". Na prisión lembrou "os sufrimentos de aqueles cuxo nome son lexión e moran entre sepulcros: as nacionalidades oprimidas, os nenos que traballan nas fábricas [...], os proscritos". Rosalía, moito antes, defendendo o dereito da Galiza a existir, clamaba contra a estupidez dos nosos ricos, a opresión dos poderosos, incluída a xerarquía eclesiástica, invocando, como o Wilde caído, a figura de Cristo, antídoto contra o silencio e a morte. Sentía os amores sen nome, aos que se referiu tamén Wilde no proceso. Unha e outro acabaron como proscritos por cometeren o pecado de pensar e sentir libremente, confluíndo el con ela na redención das nacionalidades oprimidas, as súas en concreto, e comprendendo o fondo significado da tristeza humana.