O relato de verán: 'Doce como o favo da mel' (III)

O camiño de volta á súa aldea e á casa familiar decorría por onda o pazo, cumpría baixar o outeiro onde se erguía a igrexa parroquial e logo pasar entre as facendas do Miranda señor de Lagariños (que abranxía ermos, florestas e cultivos diversos entre os que predominaba a videira) e dos Feijóo amos do Bamio. Tanto unha casa como a outra -e aínda unha terceira, o Pazo de Fonte Felice dos Puga-suman granxas de moitas hectáreas de dominio directo, de por parte de incontables eidos aforados a camponeses aos que se lles consente un dominio útil. Toda esa riqueza esténdese por un val feraz, desde o río da Barra ás encostas que soben cara os Chaos de Amoeiro. No regreso abandonou a corredoira fonda e embulleirada pra non atuar as chancas no tremedal. Marchaba monte através evitando os agüeiros e lagorzas, non se oía un chío pero Desiderio sabía que aquel silencio non era o das sestas felices nas que toda a bichobillada fuxía da raxeira entocándose pra sonear. Tratábase da calma carrancuda que se torna medoña cando zunen os lostregos, brincando de serra en serra, desde o monte da Santádega aos altos da Peroxa. Non escoitaba os tronos que imitan pisadas de chancas xigantescas no ceo, pero por instinto precavido apañou unha lasca de lousa dun valado e cubriu con ela a testa. Deseguida arrepiou cun estronicio que facía tremer a terra, caían pedras do tamaño de ovos de galiña que estendían a todel un cobertor branco. Anicouse e permaneceu enguruñado baixo a lasca de pedra compondo a figura dun estraño cogomelo. Non durou moito, o bastante pra que lle acordase unha tronada anterior, do ano pasado na festa do Santo Cristo, cando vira ao músico da banda que tocaba a tuba usar a embocadura grande do instrumento como paraugas pra acollerse da esgaravana. Da que escampou reatou a camiñada e, nun moutelo de toxo molar, encontrou un coello morto golpeado pola saraiva. Atouno como pudo ao cinto e aínda se parou onda un loureiro porque a pedra estrara o chao de verderolos que espernexaban e daban as últimas boqueadas. Fixo provisión de paxariños, os que lle cabían na faldriqueira, e apertou o paso cara á poubea do Carlista, un tipo que andara de guerrilleiro nunha partida de gorretas vermellas e que padecía as secuelas dunha coxeira, provocada por un disparo dos isabelinos, e mais o alcume polo que todos o coñecían. O señor de Bamio era un espadón da corte de Isabel e polo tanto inimigo xurado do carlino Surtiulle ao camiño co seu andar rengueante característico, entregoulle unha pistola medio enferruxada de pistón, con provisión de pólvora e balotes e a súa baqueta de atacar o cano. O carlino reservábase pra si unha arma máis moderna de retrocarga, o fusil Remington que empregara nos tempos de guerrilla. Quería encalatralo pra acudirlle á xente da casa do Bamio, que seica se vía rodeada por un bando de salteadores. O señor do Bamio era un espadón da corte de Isabel (de facto os fidalgotes da contorna integraban as reas de deputados, rexedores ou militares ao servizo da raíña traidora) e polo tanto inimigo xurado do carlino, pero as gavelas de bandidos concitaban o odio de todas as clases pois roubaban ao labrador humilde con máis frecuencia que ao abade da reitoral ou ao pazo, pola sinxela razón de que estaba máis indefenso. A cuadrilla de raspas que atracaban na comarca, desde a Barrela e Pantón ata Canedo, nas mesmas portas da cidade de Ourense, fuxira en parte do cárcere de Chantada. Catro presos, avisados por unha señora cómplice que introduciu na prisión unha carta entre un atado de cigarros, esperaran en vixilia, vestidos e dispostos pra saír a escape, o resgate de vinte convivas que atacaron as sentinelas deixando moitos carcereiros por mortos. Despois desa fuga sonada convertéronse nunha praga, martirizaron e arrincáronlle o segredo de onde gardaban os cartos a seis ou sete abades, desvalixaron templos e arrecadaron o forrollo de varios administradores pacegos, sen perdoar as escasas viandas das casopas labregas, porque en ano de langrina como aquel pouco importaban os cartos e urxía máis encher a andorga. [Continúa esta sexta feira]