O relato de verán: 'Doce como o favo da mel' (e V)

Por fin chegaron carros de leña pra quentar os fornos e houbo que segar cana a moreas. Madrugaban, chapodaban, o terreiro enchíase de carradas que moerían extraendo o azúcar e deixando o bagazo. Desiderio zugaba as canas, que dicían doces como o favo do mel do cortizo que o pai lle daba a rillar cando as abellas enxameaban nun toro oco. En verdade non se trataba de algo casual ou espontáneo, había que forzar un chisco as cousas se querías endozar a vida con mel e atíñanse a un método preciso, herdado dos devanceiros, que facilitaba a captura de abellas emigrantes. Cando aparecía un morico de insectos apiñocados nunha póla das mazairas da cortiña, a familia conxurábase pra atraelos ao cortizo. O pai apañaba un anaco de espello que estaba pousado ao pé da palangana na que se lavaban ao romper o día (Desiderio ollábase nel pra riscar a raia do pelo) e endireitaba as raiolas do sol captadas pola lámina de vidro cara o bolico de abellas. O fillo tamén as incomodaba batendo cun pau contra as liobas dun pipotiño pequeno e producindo un ruído que resoaba no baleiro. Pola súa parte a nai encargábase da operación máis decisiva, facía fume prendendo lume nun fachuco pousado debaixo da mazaira e salmodiaba chamando á raíña do enxame: Pousa mestra! Pousa mestra! Pousa mestra! Este recitado monótono obraba o milagre de atraer as abellas cara un lenzo estendido na grama da cortiña. Logo embrullábase o liño e introducíase no toro escavado dun cortizo deitado entre os esteos do cabaceiro. Polas noites acababa derreado, a canseira e a rumba de tambores no barraco dos negros non lle deixaban pegar no sono. Nin sequera arreitaba malia a tentación de ver a ama de leite preta dándolle de mamar ao fillo do maioral, que xa andaba nos tres anos. O mamote, cando se fartaba de chuchar, buscaba o sobaco da negra, introducía alí os nefres e adormecía respirando naquel niño. Preguntoulle aos traballadores nativos por qué o rapaciño facía iso e contestáronlle que os meniños brancos se embriagaban cheirando o sobrazo das criadas. Cando lle chegaban as medras, os amos brancos seguían ulindo as partes íntimas das escravas pretas e mulatas e abusando delas. Na Cuba colonial non se daba o caso, seica frecuente nos enxeños brasileiros, de mestizos libertos que accedían á condición de propietarios. O elemento diferencial no Brasil viñan sendo os Padres cristiaos, máis tentados ou máis xenerosos que os cregos españois, se lle facemos caso ao erudito Luís dos Santos Vilhena, citado polo sociólogo Gilberto Freyre: Hai eclesiásticos que por aquel antigo e mao hábito, sen lembrárense do seu estado e carácter, viven así en desorde con mulatas e negras de quen por morte deixan os fillos por herdeiros de seus bes; e por estes e semellantes modos veñen parar nas maos de mulatos presunzosos, soberbios e nugallaos moitas das máis preciosas propiedades do Brasil, como son aquí os enxeños que en breve tempo se destrúen con gravísimo prexuízo do Estado. Entre os peninsulares que chegaban prás angueiras do azúcar, circulaba o ruxe-ruxe de que o suor dos negros alcatreaba. El non era así tan fiscoso, viña de cheirar o esterco arrincado na outonada, de mudarse de páscoas en ramos e de micar a auga no verao, bañándose no regueiro, ou en lavadelas de gato na palangana. Só un fedor non aturaba, o dos cas cando comen carniza. Unha daquelas noites insomnes afastouse do enxeño campo através tantiños metros e sentou nunha caracocha. Sacou do peto un asubiote que labrara coa faca nunha cana de azúcar, idéntico aos que fixera con canas do país da ribeira do regueiro de Mira nun mundo que agora lle parecía remoto. Asubiou e sentiu ruxir nalgures, a escasos metros. Pensou que espantara un majá e que o cobrón se arrastraba polos moutelos de herba, pero deseguida viu que fuxía un vulto de traza humana. Coa mesma, un bufido de serpe achegouse a el e faloulle: —Qué tú haces aquí, coño de madre? —Desculpe que lle cortase o solaz de coller unha negra. Lembrou que os gatos se fan máis grandes cando se dan a bravos e el propio notou que medrara unha cuarta desde o instante en que decidira volverse un chimarrón Sentiu zunir un vergallo e acusou a mordedela no pescozo. O maioral quixo asegundar o xostregazo pero Desiderio pudo apañar a correa, turrou cara si e o atacante case afuciña. Aproveitou o lance pra cincarlle un couce na colloada e pra chimpalo ao chao cun tute no queixo. O maioral intentou escoarse reptando e, cando se viu perdido, presentou a barriga igual que un can vareado.No entanto, o seitor non tiña ansia de seguir a pelexa, cofeou o puño dolorido polo lapote que dera e que lle mancara os cotovelos, buscou coa vista erguida o crecente lunar e ceibou un aturuxo. Logo alancou de volta cara a Casa Grande e asaltou o cardeño das ferramentas, pra agarrar un facón de mato que precisaría ao perderse na manigua. Lembrou que os gatos se fan máis grandes cando se dan a bravos e el propio notou que medrara unha cuarta desde o instante en que decidira volverse un chimarrón.