Un roteiro pola Estrada guiado da man de Castelao

O 19 de outubro de 1884 nacía na Estrada Virxinia Pereira Renda. Exactamente 28 anos despois, o 19 de outubro de 1912, uníase en matrimonio con Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, na igrexa parroquial estradense, da man do seu amigo o sacerdote e bibliófilo Antonio Rey Soto. A Plataforma Vía Galega, en colaboración coa Asociación Cultural Vagalumes da Estrada, quere aproveitar a coincidencia nas datas para render homenaxe á parella este sábado cun roteiro que lembrará a presenza do patrimonio da Estrada na obra de Castelao, que ten como máxima expresión, na súa vida persoal, esta unión coa que había de ser a súa compañeira ao longo de toda a vida e o nacemento do seu único fillo, Alfonso. "Trátase sobre todo, de mostrar diversos elementos dun patrimonio que chamaron a atención de Castelao até o punto de que moitos serven de marco ás súas obras", explica Xoán Carlos Garrido, membro da Asociación Vagalumes e estudoso da obra do rianxeiro. "O caso máis visíbel é o do pazo de Oca, onde sitúa o relato "Chamábanlle a marquesiña", pero existen moitos outros que estudamos e que serven de marco, por exemplo, a debuxos e viñetas. Obviamente, neste tipo de obras é máis importante a mensaxe que quere transmitir que o detalle no escenario, mais podemos afirmar sen medo a equivocarnos que moitas construcións da Estrada están presentes, como fondo, nesas pezas". Montse Fajardo: "Mentres Castelao se dedicaba á loita pola patria, Virxinia Pereira ocupábase de todo o demais". Amor, emigración e foros O roteiro comezará no Pazo de Oca, que xa en tempos de Castelao era considerado un lugar de interese polo seu valor artístico e monumental. Na Asociación Vagalumes teñen localizados dous debuxos de Castelao que describen os bancos da entrada ao grande corredor dos tileiros, nos xardíns do pazo, e a fonte labrada en pedra na parede pola que se accede ao recinto axardinado. Son debuxos minuciosos e que prestan moita atención ao detalle. Ademais, a fonte deste segundo debuxo é a que aparece ilustrando o derradeiro relato de Cousas, o xa mencionado "Chamábanlle a marquesiña". O roteiro pasará tamén pola ponte de Liñares, que segundo varios estudos, fai parte do escenario dalgunhas viñetas das célebres Cousas da vida. O Museo de Pontevedra custodia dous debuxos orixinais nos que aparece esta mesma ponte, unha delas cun detalle que permite identificala sen dúbidas: unha varanda parcialmente derrubada, aínda que, curiosamente, do lado contrario que na realidade. As crónicas dos amoríos de Castelao con Pereira arredor de 1910 falan de moitos paseos pola zona de Ouzande -probabelmente a parroquia máis visitada por Castelao, pola proximidade coa casa de Virxinia-. A igrexa da parroquia, e máis concretamente a súa ábsida románica, que se recoñece facilmente por non ter columnas apegadas, coroada pola figura do agnus dei cunha voluminosa cruz de Malta, tamén aparece repetidamente nas súas viñetas, en moitas ocasións asociada coa emigración. A orixe destes debuxos está, probabelmente, nun esbozo a lapis e un coñecido óleo sobre cartón conservados igualmente no Museo de Pontevedra. Tamén na parroquia de Guimarei atopou inspiración Castelao. O roteiro pasará pola torre do pazo, que o rianxeiro pintou en dúas acuarelas. A torre de Guimarei estaba moi ligada simbolicamente á fidalguía e aos foros e a supresión destes era unha das principais reivindicacións dos agraristas, con implicación de figuras locais como Torres Agrelo, García Barros, e achegados como Chinto Crespo ou Lousada Diéguez. A partir desta asociación, a torre de Guimarei foi a imaxe coa que Castelao criticou a imposición dos foros en debuxos aparecidos nas revistas Suevia ou Nós. O roteiro rematará na casa de Virxinia Pereira, que na altura se atopaba en terreos da parroquia de Ouzande. Foi a casa familiar até que en 1928 foi vendida polos seus pais, cando se trasladaron á cidade de Pontevedra. "É un roteiro que merecería máis tempo", declara Garrido, "e por iso será algo inhabitual, no sentido de que botaremos man de traslados en autobús, para aproveitar o tempo". O itinerario tamén terá unha parte reivindicativa, pois unha parte do patrimonio está nun estado de deterioración que non se corresponde coa importancia que ten, tanto polo seu valor artístico intrínseco como pola importancia que lle outorga o papel xogado na vida dun persoeiro da importancia de Castelao. "Coñecer as cousas é imprescindíbel para amalas e valoralas. Esperamos que este roteiro axude a incrementar a sensibilidade das persoas e, sobre todo, das autoridades para reforzar e incrementar o coidado polo noso patrimonio". Castelao editado e reeditado en China Presenza de Castelao na Estrada O roteiro é de prazas limitadas e precisa dunha inscrición previa antes de que remate o día de hoxe, no correo electrónico comunicacion@vagalumes.gal. En todo caso, Xoán Carlos Garrido indica que "a presenza de Castelao na Estrada non acaba neste itinerario e sería de gran valor que a xente se afixese a visitar os puntos de interese que xa chamaron a atención de Castelao e que seguen a ser unha parte do patrimonio galego de enorme importancia".