Santiago mostra a banda deseñada considerada como unha das Belas Artes

Cando se afirma que algo é arte é porque aínda existen dúbidas: non se acostuma aseverar que a escultura é arte porque -polo de agora- non hai negacionistas da escultura. Porén, outras ramas da creación parecen seguir necesitando esa autoafirmación que as sitúe socialmente nos parámetros do artístico. As conviccións tamén van por parroquias: en Francia, por exemplo, non se precisa verbalizar que a banda deseñada é arte; aquí, se cadra, aínda hai que repetilo, e por iso existen exposicións como "#Punctum, beliscos de BD na arte contemporánea galega", que até o 16 de xuño mostra, na sala de exposicións do Auditorio da Galiza, en Santiago de Compostela, a obra de seis autoras –Maru Astray, Julia Lago, Bea Lema, Uxía Larrosa, Xulia Pisón e Pepa Prieto Puy– que certifican que o cómic é un xénero artístico que merece tanta atención como, poñamos por caso, a escultura. "Segue existindo unha certa resistencia a incluír a banda deseñada á mesma altura que outras manifestacións da arte contemporánea", declara o comisario da mostra, Íñigo Rodríguez Román, en conversa con Nós Diario. "E quizais non a temos identificada co espazo museístico porque está moi pegada ás manifestacións populares; de feito, eu creo que a banda deseñada é unha das artes que máis se identifican co popular, xunto coa música e o cinema". O festival BDra reivindica a banda deseñada, unha arte na que Pontevedra "é potencia" Unha arte do agora Quizais para subliñar esa conexión cos estratos máis populares da creación, a escolla das artistas responde tamén a unha orixe concreta: a da autoedición e a cultura dos fanzines. "Tiñamos a pretensión de falar de Arte con maiúsculas, pero sen caer nesas distincións entre alta e baixa cultura", explica o comisario da mostra. "Por outro lado, ao falarmos de arte contemporánea, queremos centrarnos na arte do século XXI, autoras que representan ben o que se está facendo agora mesmo na banda deseñada e cuxas obras responden ao sentir e ás preocupacións de calquera persoa da nosa época". Rodríguez Román aclara que o concepto que temos da cultura do fanzinismo e do Do It Yourself está moi mediatizada pola súa orixe no mundo anglosaxón na década de 1970, mais que as preocupacións actuais son diferentes: o mundo cambiou e tamén cambiaron as prioridades das creadoras. "Creo que iso se ve moi ben en obras como, por exemplo, a de Pepa Prieto Puy na que relata os seus problemas coas entrevistas de traballo, que entronca coas personaxes de Alicia no país das marabillas. A precariedade laboral, os salarios baixos... son realidades coas que se enfrontan as autoras de BD, mais tamén un problema que afecta a toda a sociedade e que, dalgunha maneira, coñecemos todos. As que tratan estas autoras son inquietudes do agora". Efectivamente, a saúde mental, o ecoloxismo, o humor, as relacións familiares, a precariedade laboral ou a igualdade de xénero -todas elas preocupacións que ocupan un lugar de privilexio no debate público da sociedade actual- están presentes nas propostas deste proxecto que, ademais, inclúe non só cómics, senón tamén, portadas, axendas, carteis, cerámicas, autocolantes, e mesmo bicicletas. Neste sentido, a exposición tamén dedica unha sala ao desenvolvemento do fanzine na Galiza, e a algunhas das mostras e festivais que tiveron máis influencia no desenvolvemento do xénero no país. "En realidade, o que caracteriza o fanzinismo é a completa liberdade que outorga para tratar os temas, e iso dá como resultado unha enorme diversidade creativa: na mostra podes ver como coexisten distintas estéticas, desde a tradición franco-belga da liña clara, até as manifestacións máis underground e contraculturais, pasando pola influencia nipoa que chegou a través do manga. E a partir de aí, observamos tamén como as autoras traspasan as fronteiras do xénero e inclúen outras disciplinas no seu traballo: os bordados de Bea Lema, os vidros de Maru Astray, as experimentacións co audiovisual dalgunhas delas...". Para facer fincapé nese carácter popular e rupturista da obra do cómic contemporáneo, a exposición tamén conta cun espazo participativo para que as persoas visitantes debuxen propostas que despois pasarán a ocupar tamén as paredes da sala. "É unha forma de pór énfase nesa ruptura dos límites entre a alta e a baixa cultura, que é un dos sinais de identidade máis interesantes da arte contemporánea". Julia Lago. O impulso á cultura alternativa Mulleres en Cadriños "#Punctum, beliscos de BD na arte contemporánea galega" é unha exposición inserida nun programa de actividades que dirixe Neves Rodríguez Román baixo o nome Mulleres en Cadriños concibido para pór en valor o traballo das mulleres galegas dentro da banda deseñada. Mais Rodríguez Román prefire non acentuar ese carácter feminino da exposición. "Creo que está ben normalizar que haxa mostras protagonizadas exclusivamente por mulleres, igual que as houbo durante moito tempo que só contiñan obras realizadas por homes. O que conta aquí é a calidade das autoras, todas elas, malia a súa mocidade, cun historial sobresaliente de premios e de exposicións e publicacións en institucións e revistas de prestixio. Ademais, como falabamos antes, os seus traballos, vistos en conxunto, ofrecen unha panorámica que resulta moi representativa dos camiños que segue a creación actual no mundo da banda deseñada". Manel Cráneo será o novo director do salón Viñetas desde o Atlántico Un sistema que non acolle a potencia creadora da banda deseñada galega As seis autoras presentes na mostra reúnen unha impresionante cantidade de premios e recoñecementos que resalta aínda máis o acertado da selección. "Son artistas cunha potencia visual e un discurso artístico de primeira orde", destaca Íñigo Rodríguez Román, "mais cuxa presenza que non sempre reflexa esta calidade. O sistema da banda deseñada na Galiza non é tan potente como o de países como Francia ou os Estados Unidos, e iso provoca unha certa invisibilidade do xénero, a pesar da enorme creatividade que temos aquí. Por esa razón, un dos obxectivos desta exposición é espertar a curiosidade do público por este universo de creadoras que, en moitas ocasións, ven como o seu traballo é máis valorado fóra que nos círculos da arte galega". O comisario da mostra bota man, no seu texto curatorial, da terminoloxía empregada por Roland Barthes no seu coñecido ensaio A cámara lúcida (1980), no que introduce os conceptos de studium -o que se percibe a través da cultura e do coñecemento de quen mira- e de punctum -aquilo que, fóra do control consciente, nos atrapa dunha obra. "Trátase de que o punctum esperte a curiosidade polo studium, de que as obras que conecten coa sensibilidade das persoas espectadoras, propicien un achegamento ao xénero da banda deseñada e amplíen o espectro do público. Se temos un sistema que non é quen de acoller a potencia creativa das autoras, teremos que alargar a base dese sistema, que é sempre o público. Visibilizar a creación é un paso imprescindíbel para mellorala".