O valor da diversidade cultural

Na actualidade, nas sociedades occidentais, avanzouse moito na defensa e no respecto das diferentes identidades, sobre todo nas de xénero, orientación sexual e étnica. A loita polos dereitos dos diferentes grupos identitarios e o empoderamento destes colectivos está constantemente no centro da area política. Tamén se avanzou moito no respecto á diversidade funcional e, incluso nas escolas, dáselle moita importancia a como tratar a diversidade individual do alumnado, sexa esta cultural, étnica, de xénero, físico-sensorial ou condutual. Con todo, non aconteceu o mesmo con outros tipos de diversidade. O máis palpable é o que acontece respecto da diversidade ideolóxica ou de pensamento. Hoxe en día a sociedade está máis polarizada ca nunca e non se prima nin premia en absoluto o debate, o intercambio de opinións, o poder da palabra e a razón ou o respecto á liberdade de pensamento e de opinión. En definitiva, non se defende nin se valora a diversidade de pensamento ou de ideoloxía, sexa esta política ou relixiosa, se non que o que se incentiva é a confrontación, a censura e a negación do outro, non xa do dereito a pensar e opinar se non incluso a existir. Pero a diversidade menos valorada, cando menos dende as institucións de poder, é a diversidade cultural. É certo que se fala a diario da defensa da identidade cultural dos individuos pero non da defensa da diversidade cultural humana, que é cousa diferente. No noso sistema educativo, por exemplo, non se lle dá a relevancia suficiente á ensinanza da propia diversidade cultural, o que afecta directamente a como vemos e tratamos ao outro, e a como nos vemos nós mesmos, como suxeitos portadores dunha cultura, fronte aos membros doutras culturas. Pero menos importancia se lle dá, aínda, á concienciación das novas xeracións na defensa e conservación da diversidade cultural humana e na súa educación na valorización da diversidade cultural e na loita contra o etnocentrismo. Moita preocupación social esperta o cambio climático e os problemas medioambientais, ecolóxicos, económicos, políticos ou sociais aos que nos temos, e teremos, que enfrontar como humanidade se queremos garantir a nosa supervivencia futura neste planeta. E iso está moi ben, mais ninguén explica que sen diversidade cultural non hai futuro para a humanidade. Ningunha especie pode perpetuarse sen diversidade e a supervivencia dunha especie social, como é a humana, non depende só da riqueza xenética senón tamén, e sobre todo, da súa diversidade ou riqueza cultural. No mundo hai unhas 6.000 linguas e delas, segundo Mark Abley, 95% están en perigo ante a política global Todos entendemos que se cultivamos un só tipo de vexetal para alimentarnos supón un grave risco para a supervivencia, pois se chega unha praga que afecte a ese cultivo quedariamos sen alimentos para manternos, ao carecer de cultivos alternativos. Pero poucos se decatan de que acontece igual coa cultura. Se só temos un modelo cultural para organizarnos como sociedade, se só temos unha forma de ser, de ver e de estar no mundo, cando colapse ese modelo (e iso pasará tarde ou cedo) careceremos de formas culturais alternativas para adaptarnos ás novas circunstancias e, en definitiva, para subsistir. Se se segue avanzando nos procesos de homoxeneización cultural, de destrución da diversidade cultural humana, se buscamos implantar un mesmo modelo político, económico e social en todo o mundo, un mesmo modelo de pensamento único, o que estamos facendo e privármonos da capacidade inherente que ten o ser humano de crear diferentes formas de ser e de existir, isto é, destruíndo os nosos mecanismos culturais de supervivencia, os nosos plans b, c, d, etc., a nosa estratexia de continxencia fronte ao imprevisto. De nada nos servirá conservar o noso medio ambiente se non conservamos o noso medio cultural, e o medio cultural do ser humano é o marabilloso tesouro da diversidade cultural, a selva dos diferentes moldes mentais compartidos polas diversas colectividades humanas que fixeron que progresásemos como especie durante 200.000 anos. Variedade lingüística No mundo hai hoxe en día unhas 6.000 linguas e delas, segundo Mark Abley, 95% están en perigo ante a política global. Estímase que a finais do século XXI terán desaparecido 3.000 linguas. Compartir unha mesma lingua é un factor constitutivo clave da identidade do grupo social. A linguaxe produce cohesión interna, permite conservar os coñecementos do pasado, posibilita o pensamento abstracto e axuda a comprender a estrutura social e a situación do grupo. Segundo a teoría da relatividade lingüística formulada por Edward Sapir e Benjamin Lee Whorf, a percepción da realidade varía coa lingua do falante. Polo tanto, pobos con linguas distintas verían a realidade de xeito distinto, e viceversa. Así que, se se perde a diversidade lingüística humana perderemos tamén as diferentes formas de ver o mundo, co risco que iso supón. Velaí o valor das linguas e das culturas, para aqueles inconscientes que preguntan para que sirve o galego e de que nos vale a nosa cultura.