A intelixencia artificial, a aposta do agro galego: así axuda a mellorar a produción

O agro galego segue o ronsel das novas tecnoloxías e, pouco a pouco, aproveita a innovación que significou a chegada de internet tamén ao eido empresarial. Partindo primeiro da introdución de datos dixitais, desde hai uns anos está inmerso na incorporación do que se denomina intelixencia artficial (IA). Nesa incorporación son esenciais os proxectos apoiados pola Unión Europea (UE) e nos que participan por igual universidades e empresas galegas. As iniciativas son de múltiples sectores e tamaños ben diferentes mais que contan cun inicio semellante: deixar atrás os seus procesos analóxicos de funcionamento. Primeiro, dixitalizar No apartado de creación de ferramentas de IA para o agro xa traballan varias empresas na Galiza. Unha delas é ASM Spf, de Vigo. O seu director comercial, José Rodríguez, recoñece a Nós Diario que nos últimos anos houbo un cambio importante nas empresas alimentarias do agro galego que se introducen nas novas tecnoloxías. “Iso si, para falarmos de intelixencia artificial antes teñen que contar con datos para buscar ou confirmar patróns de comportamento”, indica. Esta eiva é a que se observa nunha gran parte das pequenas e medianas empresas que teñen enriba “unha presión do medio en xeral de falar de intelixencia artificial sobre procesos analóxicos, algo que é unha incongruencia de base”. Rodríguez apunta que a IA “procesa datos dixitais a partir dos cales pode extraer conclusións, sen eles ou se os datos son poucos, as capacidades vense limitadas”. Por este motivo, para traballar con IA as empresas deben realizar, con anterioridade, “un inxente labor de dixitalización para poder alimentar esa intelixencia artificial”. Pon como exemplo o de Queizuar, unha das compañías na que ASM Spfintroduciu a IA e que, entende, “dentro do seu tamaño está bastante dixitalizada”. Cantos empregos se perderán na Galiza por causa da Intelixencia Artificial? Na adega Terras Gauda, o seu director enolóxico Emilio Rodríguez Canas, confirma a Nós Diario que o máis complicado da introdución da IA na empresa foi “desenvolver os algoritmos durante case catro anos para que puidesen ser fiábeis”, aínda que “sempre contrastando con observacións en campo”. IA para mellorar viñedos Rodríguez Canas, explica que iniciaron a introdución de novas tecnoloxías “en 2012, cando se chamaba viticultura de precisión, a partir dun proxecto europeo”. Comezaron tomando datos en aberto de satélites, ademais de colocar sensores en viñedos e vehículos. “Desenvolvemos un algoritmo que, aplicado dentro dun software, facíanos recomendacións de intervencións en caso de enfermidades”, relata, “permitíanos tomar decisións en relación a algún tipo de abonado ou en folla”, engade. A adega continuou apostando pola IA e no seguinte proxecto, denominado FlexiGrobots e que rematou en 2023, contou con pilotos agrícolas de terra e aire. “Conseguimos introducir robots que puidesen actuar de forma autónoma a partir de algoritmos e cámaras en apoio ao labor que realizan os vendimadores, principalmente nas tarefas máis duras como é cargar, portar as caixas e trasladalas ás instalacións”, indica Rodríguez Canas. Outra faceta dos robots foi, partindo primeiro co apoio de drons, a de localizar zonas afectadas por enfermidades para darlle un tratamento a través dun brazo articulado, evitando ter que tratar todo o viñedo. Innovación no lácteo No sector lácteo, un exemplo de incorporación da IA é a empresa Queizuar da parroquia de Bama en Touro (comarca de Arzúa). Dedicada fundamentalmente á elaboración de queixos da Denominación de Orixe Protexida (DOP) Arzúa-Ulloa, integrou dentro da súa compañía as vantaxes da IA. En conversa con Nós Diario, a súa responsábel de Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i), Natalia Estévez Telle, sinala que comezaron co proceso de dixitalización en 2017, a partir dun proxecto piloto, coa instalación de sensores nunha cuba, a parte máis delicada do proceso de elaboración de queixos. A industria galega sufriu un declive de 2% en 2022 mentres a actividade fabril creceu 3% no Estado “O seguinte paso foi colocar estes sensores en todas as etapas, desde a recepción do leite até as maquinas e agora queremos chegar á depuradora”, asegura Estévez Telle. Posteriormente, aproveitando a remodelación e ampliación da propia fábrica, automatizaron gran parte do proceso “con robótica na sección de envasado e etiquetado, mesmo montan as caixas onde irán os queixos cara a distribución”. O aproveitamento da IA é, para esta investigadora, fundamental “para anticiparse a calquera problema que decorra na fábrica”. Como exemplo, pon a detección de queixos que estean mal “antes de que saian. Agora traballa nun proxecto de instalación de sistemas RFID (radio-frequency identification, en inglés) para distribuír os queixos segundo a súa maduración e facelles tamén un seguimento. O tamaño das empresas determina a presenza da IA O Foro Económico da Galiza publicou en xuño de 2023 un estudo titulado O desenvolvemento da intelixencia artificial en Galicia: están preparadas as empresas galegas? no que traballaron investigadoras e investigadores das universidades de Vigo e Santiago. Entre as súas conclusións sinalaban que “o tamaño da empresa e a especialización produtiva parecen ser os factores determinantes para a expansión do uso da IA”. O informe aconsellaba “decantarse por investimentos transformadores” coa intención de “acelerar o proceso de adaptación das empresas á IA para evitar, desta maneira, a perda de competitividade”. Mellorar procesos En relación ao sector primario, o estudo apunta que este valora a IA como “unha ferramenta informática que permite o procesamento de datos para poder aplicar procesos de melloras nas empresas” e téñena en conta sempre como adquisición de solucións a partir dun produto que xa esta comercializado”. Tampouco lles é doado contar con persoal especializado nestas innovacións e o documento urxe a posibilitar "ofertas formativas que faciliten a introdución de profesionais da IA".