Incrementando a resiliencia dos nosos montes

Segundo as estatísticas, Galicia é de lonxe a rexión europea que máis superficie media queimada ten. A elevada taxa de crecemento da vexetación xunto coas condicións climáticas en Galicia xustifican esta realidade, que se ve favorecida pola presencia de persoas irresponsables que ben a propósito ou por despistes xeran os grandes incendios forestais. A vexetación pode arder de xeito intenso causando moitos estragos ou de forma controlada a través das queimas prescritas. A queima incontrolada que acada temperaturas de centos de grados provocan unha destrución total da vexetación que impide o desenvolvemento da mesma nos anos seguintes, a diferenza das queimas controladas nas que a vexetación rexuvenece no período de meses. Esta realidade explica o diferente grao de resiliencia do monte galego ao tipo de queima indicado pola taxa de recuperación da vexetación. A USC desenvolve investigación sobre a queima controlada e a recuperación de áreas incendiadas en proxectos como Open2preserve (interreg-SuDoe), Pyric labs (Ministerio de Asuntos económicos e transformación dixital), Compas (Biodiversa) e os proxectos Life Vaia e Silfore. O monte veciñal en man común Lor (marxe esquerda) ardeu en Setembro de 2021. Dous anos despois aínda non é quen de recuperarse na meirande parte da súa superficie, que ten un aspecto case que desértico. Porén, nesta observación global da súa recuperación obsérvanse zonas que se recuperan de xeito mais rápido e que se aprecia visualmente. Os estudos desenvolvidos no proxecto Viaia permitiron afondar nas causas desta diferenciación na recuperación do monte ardido co gallo de incrementar a resiliencia ás queimas do monte galego e, sobre todo, a súa recuperación para preservar o solo. O arume depositado no solo xera un material seco que favorece a expansión do incendio A zona que se recupera mellor ano tras ano, tal e como se aprecia na fotografía, vincúlase á historia da vexetación do monte ardido. Na zona que hoxe atopamos con maior recuperación ardeu castiñeiro, mentres que na zona de peor recuperación, ardeu piñeiro. O castiñeiro xera unha maior resiliencia do solo ao evento extremo do incendio e, polo tanto, unha recuperación do ecosistema moito máis rápida. O motivo da resiliencia O motivo desta resiliencia radica na propia fenoloxía da especie forestal, o castiñeiro ao ser unha árbore caducifolia incorpora ano tras ano as súas follas no solo tras a súa caída, mentres que os piñeiros de tipo perenne, non sofren desta caída de folla anual, polo que non se incorporan ao chan con esa periodicidade. Porén, cando se produce o peche de copas das árbores limitando a entrada de luz na masa de piñeiro, as follas, que non reciben luz, secan e despréndense, depositándose na parte superior do mantillo sen ser incorporadas realmente no chan de xeito inmediato, o que se pode apreciar polo “colchón” de follas que atopamos moitas veces nos piñeirais. A diferente composición das follas das especies de piñeiro e de frondosas xustifica a dificultade de incorporación das primeiras, dado que estas posúen unha composición en lignina, polifenoles que limitan a súa descomposición e posterior incorporación no solo. Este arume depositado no solo, xera un material seco que favorece a rápida expansión do incendio polas súa composición e o grado de sequidade que teñen na masa de piñeiral. Os estudos do solo tras o incendio empregaron como indicador o pH, que ten un rango entre 0 e 14, con valores óptimos en torno a 6,5 onde a actividade biolóxica do solo se maximiza. O pH do solo de castiñeiro está máis próximo a ese 6,5 que o do piñeiro antes e despois da queima, o que xustifica parcialmente a súa recuperación. A queima prescrita realizada en condicións controladas, habitualmente empregada como sistema de control do combustible vexetal e para mellora de pastos nas masas arbustivas, ofrece un comportamento resiliente diferenciado, xa que aínda que a vexetación se queima tamén na súa parte aérea, a parte radical da mesma permanece no solo, e permite que tras a subida do pH causado pola queima controlada ou prescrita, o sistema radical potente favorece o rexuvenecemento das masas arbustivas e o establecemento de especies herbáceas, moito mais palatables que a vexetación existente antes da queima. O uso mediante pastoreo destes rebrotes permiten incrementar o control do combustible vexetal de xeito prolongado.