Por unha maior participación dos xubilados do mar

As baixas taxas de natalidade que caracterizan á sociedade galega, acompañadas da alta esperanza de vida, propician unha acusada transición cara a unha estrutura da poboación avellentada, nun contexto europeo de crecemento tanto da idade media da poboación como da porcentaxe de xente maior. Para non deixar atrás os maiores, os gobernos elaboran políticas e estratexias de adaptación ao cambio demográfico. No sector pesqueiro en Europa, e en Galicia en particular, deséñanse estratexias para facer máis atractiva a incorporación das persoas máis novas ao sector e favorecer a renovación xeracional. Pero existe un baleiro en canto a políticas para aproveitar as oportunidades do avellentamento da poboación, e non se ten abordado de xeito específico o dereito dos homes e mulleres xubilados a contribuír ao desenvolvemento das súas comunidades. Tanto as administracións pesqueiras como o sector buscan incrementar o atractivo da pesca para os mozos para garantir a substitución xeracional. Pero non existe ningunha política nin medida destinada a aproveitar o potencial das persoas maiores con experiencia e profundo coñecemento ecolóxico tradicional. Coñecemento local Segundo os datos fornecidos pola Seguridade Social, en decembro de 2023 en Galicia había 31.315 pensións de xubilación no Réxime Especial do Mar (REM), onde 50% dos traballadores se xubilan antes dos 60 anos, e case 90% antes dos 65. Máis de 900 persoas menores de 60 anos son xubiladas do mar e 3.400 son menores de 65 anos. No mes de decembro de 2023 había 31.315 pensións de xubilación no Réxime Especial do Mar, onde 50% dos traballadores se xubilan antes dos 60 A preparación para adaptarse a unha estrutura da poboación avellentada é necesaria para que o desenvolvemento sexa eficaz e sostible. E asociacións e institucións do sector pesqueiro traballan para abordar este escenario en comunidades altamente dependentes da pesca. Tanto a administración pesqueira autonómica, como as confrarías de pescadores e as asociacións de desenvolvemento local que traballan en comunidades costeiras tratan de adaptarse a estes novos desafíos. O paradigma do desenvolvemento local participativo permite deseñar estratexias e medidas de intervención nas comunidades costeiras, que contribúen a activar o coñecemento ecolóxico local, e que constitúen innovacións sociais en contextos moi envellecidos. Estas actuacións, dependentes en gran parte dos fondos estruturais europeos, son lideradas ou apoiadas en gran parte polas confrarías de pescadores, organismos colaboradores da administración na ordenación do sector pesqueiro e polos Grupos de Acción Local Pesqueiros, constituídos en 2008, que pouco a pouco consolidan o seu protagonismo na creación de emprego e no fomento a innovación a escala local. Aínda así, existe moito marxe de traballo en prol da inclusión das persoas xubiladas nas iniciativas comunitarias financiadas con estes fondos. Experiencia en comunidade Polo tanto, é un desafío pendente estimular os procesos de transferencia do coñecemento ecolóxico por parte dos profesionais do mar, que xa abandonaron a súa vida activa, á sociedade. Son precisas accións que permitan ver á sociedade en xeral, á administración responsable e ao propio sector pesqueiro as potencialidades do aproveitamento do coñecemento e a experiencia das persoas xubiladas do mar na difusión de prácticas sustentables, tanto entre os profesionais en activo do sector pesqueiro, como nos ámbitos educativos máis temperás, de educación infantil, primaria e secundaria, especialmente en institutos de formación específica para profesionais do sector pesqueiro. É preciso o recoñecemento por parte da sociedade civil das oportunidades de participación dos profesionais que abandonan a súa vida activa en plenitude de facultades, con esperanzas de vida na idade da xubilación que oscilan entre os 20 e 25 anos, e que aínda poden e queren seguir contribuíndo á difusión da experiencia e coñecemento acumulados en prol da pesca sustentable, sempre que se constrúan unhas canles axeitadas de participación. E estas canles de participación deben ser recoñecidas, aceptadas e promovidas polas asociacións e organismos que lideran o desenvolvemento nas comunidades. Existen experiencias illadas deste tipo de accións, que teñen sido moi positivas, nos que as persoas xubiladas colaboran con rotas culturais, festas gastronómicas e museos do mar. E tamén con escolas ou con asociacións culturais e ambientais para transmitir os saberes mariñeiros. Agora é preciso ampliar e sistematizar estas canles de participación, en beneficio de toda a comunidade.