Os novos gustos e estratexias de mercado afectan a reprodución do mexillón

Bélxica é un dos grandes consumidores de mexillón, onde este molusco acompañado de patacas fritas, o Moules-frites, é prato nacional. Mais os belgas tradicionalmente non querían mexillón galego. O motivo? Resumírao Camila Navetta, do restaurante Chez Leon de Bruxelas, un dos máis lendarios da capital belga e cuxa insignia son os mexillóns: "Son moi grandes". De aí que o seu subministrador principal non fora Galiza —potencia mundial mexilloeira— senón a zona de Zelanda, en Holanda, onde este molusco é de pequeno tamaño. O que daquela era unha teima dos belgas, o gosto polo mexillón pequeno, agora semella que vai gañando presenza nos mercados entre clientes e consumirores e iso ten consecuencias na Galiza. Nun recente artigo publicado este mes en The Conversation, catro investigadores do Centro Oceanográfico de Vigo e do Instituto de Investigacións Mariñas —Pablo Otero, José Manuel Fernández, Laura García Peteiro e Xosé Antonio Padín Álvarez— apuntan a un "cambio de modelo comercial, que levou os produtores a vender cada vez mexillón máis pequeno para compracer os gustos culinarios internacionais, que prefiren comelos como pipas". Isto leva a que, para vender ese molusco máis pequeno, se aposte por 'acurtar' o ciclo 'natural' de medre do mexillón. Os individuos en idade reprodutiva son cada vez menos E isto, á súa vez, ten consecuencias como que se xoga "en contra da oportunidade de reprodución. O mexillón ten un pico principal de desova na primavera e outro secundario no outono, cando soltan os seus óvulos e espermatozoides ao mar", indican os científicos. Conclúen que "retirar [o mexillón] demasiado cedo das bateas podería afectar a cantidade e calidade destas desovas e, en consecuencia, reducir a abundancia de mexilla nas rocas". E este, precisamente, era outro dos problemas que o sector afrontaba nestes anos, a escaseza de cría ou de mexilla. A súa escaseza preocupa no sector bateeiro galego —3.300 bateas de cultivo, 11.000 empregos directos e 7.000 indirectos, segundo datos do Consello Regulador do Mexillón—. Unha investigación do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM) cifra entre 20% e 30% a perda da poboación de mexilla. Xa nese estudo se apuntaba a que había que estar atentos aos cambios no mercado e a unha estratexia de cultivo no sector mexilloeiro co que se pretende favorecer a comercialización de mexillóns de menor tamaño. “Este cambio na produción aumentou en 75% o número de individuos comercializados [de menor tamaño] e reduciu o período de crecemento. Por iso, podería estar a afectar o potencial reprodutivo dos mexillóns, tanto en termos de oportunidades de desova como de número de gametos producidos”, manifestaba a investigadora Laura García Peteiro, do IIM que tamén participa neste traballo. Así, prosegue, "a análise do impacto do cambio de tallas suxire que o potencial reprodutivo manteríase estábel na desova de outono polo aumento de reprodutores que compensaría o menor tamaño dos mesmos, mentres que o potencial reprodutivo ao longo do ano e as desovas de primavera e outono mostraría unha diminución significativa ao perderse oportunidades de desova na fracción cada vez máis importante de mexillón pequeno”, conclúe García Peteiro. En resumo, a estratexia comercial que aposta na comercialización e a venda de moluscos de tamaño pequeno require máis cantidade de mexilla, mentres o número de individuos en idade reprodutiva é, paradoxalmente, moito menor. O ciclo do cultivo do mexillón é máis curto para poder, precisamente, vender o mitilo de tamaño máis pequeno. “O mexillón grande de 40 gramos está na batea case dous anos até ter o tamaño comercial, mentres que o pequeno, de 20 gramos, require menos de un ano. En campaña Actualmente a campaña mexilloeira xa está en marcha nos peiraos galegos con destino á industria (conserveiras e cocedeiros) e aí atrás estaba traballando para "o fresco", centrado en mercados como Italia ou Francia que gostan dos mexillóns pequenos, os denomjnados no sector como "lacasitos" —de 50 a 55 pezas nun quilogramo—. Este molusco nese tamaño —que no mercado galego ou español tradicionalmente non era o máis apreciado— facturou o ano pasado máis de 60 millóns de euros, mentres que o de tamaño 'mediano' supuxo case 25 millóns e o “grande” menos de 13 millóns de euros. Certo que 2023 foi un ano marcado por unha produción de mitilo moi por baixo do normal, "un mínimo histórico", como consecuencia de diferentes factores: temperatura da auga, cambios no afloramento, contaminación... Hai dúas décadas o mexillón grande era 1/3 da facturación, agora é 10% Na década de 2000, o molusco de tamaño pequeno representaba menos da metade da produción —ao redor de 45%— e tamén menos da metade dos ingresos. En 2022 xa era máis de 60% da produción e facturación. Ao tempo, o molusco máis grande hai dúas décadas supuña case un terzo da facturación mentres que agora apenas representa pouco máis de 10%. Mínimo histórico na produción do molusco O exercicio 2023 non foi un bo ano para o mexillón na Galiza xa que a produción marcou o mínimo histórico nos últimos 30 anos. Nin en momentos de maior incidencia dos peches por mareas vermellas (2013, 1995...) a cifra de produción mitilícola foi tan reducida, apenas 178.065 toneladas, segundo informa o Consello Regulador Mexillón de Galiza. E esta mala situación da produción traducida a termos de facturación supuxo unha diminución da cifra de negocios de case 21%, respecto do ano anterior, e isto pese á suba de prezos marcada en 2022. Na pasada anualidade as colleitas en todas as rías foron cativas. Na ría de Arousa a produción media por batea foi de 52.223 kg, 19.000 kg menos que a media dos últimos vinte anos. E estas pésimas cifras pese a que 2023 non foi un mal ano en canto a mareas vermellas. A caída na produción de mexillón para consumo en fresco foi de 12%, e de 38% para o destinado á industria. De modo que o mexillón galego destinado á industria apenas supuxo 20% do total da produción galega (non se chegaron ás 37.000 toneladas) e un 17%da súa facturación. A adversa situación da mitilicultura galega vén arrastrada desde xuño de 2022 e no que levamos de 2024 non parece corrixirse, vistas as notificacións realizadas por produtores da ría de Arousa.