O pequeno é fermoso

Unha ollada aos informes das principais institucións económicas internacionais (OMC, FMI, BM), o seguimento dos obxectivos económicos de todos os países ou a sumarización do contido dominante no ensino na meirande parte das escolas de economía de calquera parte do mundo presentarían un denominador común: o incremento do tamaño, da escala da economía, é a condición necesaria para solucionar os problemas que enfrontan todos os países. Pobreza, desemprego, inestabilidade, débeda, déficit, contaminación... todos eles requiren, segundo eses diferentes focos, de crecemento económico. É a economía do xigantismo, a economía que vincula a resolución deses problemas e o progreso co incremento do volume de produción, con maiores niveis de consumo que requiren crecentes cantidades de enerxía e maiores volumes de mercadorías transportadas. Son, á luz deses focos, ingredientes insubstituíbeis do remedio salvador para os pobres, para os desempregados, para os endebedados, para os contaminados... E sono, obviamente, tanto se falamos de países como se nos ocupamos das persoas. Algúns pomos en dúbida esa secuencia. Moitos países non conseguiron eliminar a pobreza nin as desigualdades e incrementaron os seus niveis de débeda malia estaren case persistentemente crecendo economicamente. Ben é verdade que outros países sitúanse na posición oposta: décadas de crecemento económico permitíronlles "progresar", mellorando o nivel de vida económica, medido en termos de produto interior bruto por persoa, a forma común de expresar ese resultado. É dicir, crecer economicamente en tamaño non leva de forma automática, en todas partes e para todas as implicadas, a mellorar a calidade de vida. De feito, a configuración estrutural do sistema económico capitalista require dos dous estados: a riqueza e a pobreza son dúas caras da mesma moeda, o crecemento económico de uns leva ao seu desenvolvemento a costa do subdesenvolvemento de outros. As propias estatísticas históricas do Banco Mundial próbano dabondo. Dominación do mundo Ademais, a propia configuración conceptual da economía do xigantismo é arbitraria, obedece a certas convencións. Por exemplo, na cuantificación do crecemento económico teñen a mesma consideración a produción de alimentos e a fabricación de velenos, a obtención de armas e os servizos dos coidados. Ademais, bens básicos para a supervivencia das especies, tamén dos humanos, por exemplo o ar puro, poden ser deteriorados ata convertelos nunha ameza para a vida, e o crecemento económico seguirá pautas aumentativas. Ou que dicir dos accidentes e desastres, como os do Prestige ou de Hiroshima e Nagasaki, cuxo impacto económico directo só se contabiliza de forma aditiva, traendo maior "progreso" ás sociedades que sufriron os desastres. Moitas veces, maior crecemento económico vén acompañado de peor calidade de vida, de destrución da base de recursos naturais e de perdas humanas. O xigantismo económico non quere ver máis alá das chemineas industriais Finalmente, pero non menos importante, esa economía do xigantismo parte dun pecado orixinal, propio da cultura xudeocristiá na que xorde o capitalismo: a crenza na dominación humana do mundo. A economía do xigantismo acredita nesa superioridade humana, na súa capacidade para dominar a natureza por medio dos artefactos tecnolóxicos e convertela nun instrumento ao servizo dos seu principal interese: o obxectivo do crecemento económico, indefinido e sen límites, como a única fórmula para erradicar os problemas sinalados. O xigantismo económico e tecnolóxico non quere ver máis alá das chemineas industriais e das aspas dos aeroxeradores, propulsores cuantitativos do "progreso". Porén, algúns centros de investigación e numerosos movementos sociais construímos as alternativas ao xigantismo por medio dunha economía ecolóxica e humana. Sabemos como pór en marcha e estender sistemas alimentarios que usen métodos bioloxicamente sans, que melloren a fertilidade e conserven a biodiversidade producindo alimentos saudábeis para todos os habitantes da terra. Coa axuda das ciencias naturais, somos capaces de definir modelos enerxéticos e materiais de escala humana que non comprometan os equilibrios ecolóxicos. Temos aprendido a configurar sistemas crediticios adaptados ás comunidades locais que discriminan positivamente os proxectos social e ecoloxicamente adecuados. Dispomos das técnicas para definir un sistema industrial que produce bens materiais ao servizo do benestar humano, sen menoscabar as bases naturais dos actuais sistemas sociais e sen comprometer as posibilidades das xeracións futuras. Sabemos... O reto principal non é, xa que logo, nin tecnolóxico nin científico. É político. O urxente é artellar institucións que favorezan o local, o renovable, o ecolóxico, o autoconsumo, a cooperación e a axuda mutua.