Unha dupla exclusión residencial

Hai dous asuntos que non se poden deixar ao libre mercado: as vivendas para a xente moza e as residencias para os maiores. Porque se así o facemos os primeiros terán que deixar a maior parte dos seus salarios para alugar (ou, aínda peor, mercar en moitos anos), e os segundos terán que deixar toda a pensión e boa parte dos seus aforros (se os teñen) para ter uns coidados decentes. Nos dous casos para encher os bolsos dos chamados investidores (inmobiliarios ou de residencias xeriátricas). Vaiamos por partes. A poboación maior de 65 anos en Galicia chega ao 26% (mentres que os menores de 25 anos están no 20%), por riba da media do reino de España que é do 20% no caso dos maiores (e por baixo no dos mozos que son o 25%, datos do Instituto Nacional de Estatística, INE). Temos máis maiores e menos mozos. Algo que pode dificultar en Galicia a protección residencial dos primeiros (cousa que sucede como veremos) e, ao mesmo tempo, que debera facilitar a inclusión residencial dos mozos (cousa que non sucede). Porque nos dous casos quen manda é a chamada man invisible da oferta, non da demanda. As xeracións máis vellas son en xeral propietarios da vivenda na que viñeron residindo (máis do 80% en Galicia segundo o INE). Só o 6% dos maiores de 65 anos vive en réxime de aluguer. Se a vivenda é de gran tamaño temos unha contradición a escala social non pequena: un problema de xestión e sobre dimensión para os maiores, e un dispendio para os mozos que hoxe non poden acadar máis que unha habitación partillada nun piso de aluguer entre varios. Ingresos e pensións Ao mesmo tempo en Galicia as necesidades de residencias para maiores superan a oferta (precisamos pasar de 8.000 a 18.000 prazas públicas) o que provoca o resultado de que hoxe os prezos medios nas residencias privadas (por riba dos 1.700 euros ao mes) están moi por riba da pensión media dos nosos maiores, que abeira os mil euros. Para a xente moza a situación é moi distinta, porque se no conxunto da poboación o aluguer está no 12% (INE, 2021) para os máis mozos acada o 21%. Temos 50.000 mozos (menores de 31 anos) que non poden mercar nin endebedarse e que se estampan contra dunha oferta para aluguer escasa e tensionada. A carga do aluguer sobre os ingresos da mocidade pode pasar por riba do 50% Cousa que sucede malia a existencia dun parque privado baleiro fóra do aluguer nada menos que de medio millón de vivendas (INE, 2021), na procura da especulación na venda. Un parque baleiro que duplica o seu peso no total respecto ao que ten no conxunto de España e que en parte é funcional para os formatos de xentrificación turística online que campan nas nosas cidades e veraneos, polo que a evolución dos prezos do aluguer entre 2015-2020 está sendo crecente (INE) e en niveis moi por riba dunha porcentaxe razoable sobre os ingresos medios dos mozos, que se sitúan en Galicia só algo por riba dos mil euros (INE). Co que a carga do aluguer sobre os ingresos pode pasar por riba do 50% con moita frecuencia. Dúas son as conclusións desta breve análise. Para a poboación moza a oferta de vivenda privada en aluguer está moi por baixo da demanda, o que aprema a uns prezos que supoñen unha cota moi elevada dos ingresos medios (que son moi baixos), ou ben a unha demanda de compra que aínda é máis problemática individual e socialmente. Só cunha oferta de vivenda pública en aluguer (que hoxe é residual) a un prezo taxado nunha porcentaxe inferior ao 30% dos ingresos podería garantirse ou ao menos mellorar un acceso decente á vivenda para os mozos. Para a poboación maior a oferta de prazas residenciais públicas a un prezo taxado (que non debera superar o 70% da pensión media) está moi por baixo da demanda potencial existente en Galicia. Esta situación, de non corrixirse cun incremento da oferta pública, leva a que a oferta privada (que sendo maioritaria é insuficiente) acade uns prezos que están moi por riba da pensión media da poboación dependente. En tal situación faise obrigada, para algúns, a disposición dos aforros ou mesmo da venda da vivenda habitual e, para moitos outros, a permanencia sen os coidados precisos na súa vivenda. Unha situación que en non poucos casos remata no abandono social. Colectivamente estamos diante dunha situación de dispendio provocada pola lóxica dos mercados privados. Un parque de vivenda infrautilizado e pouco axeitado para os maiores e unha insuficiencia de vivenda para os máis mozos. Só a oferta pública, nos dous casos, pode corrixir esta dramática e desequilibrada situación de dupla exclusión residencial. Axudadas polas doazóns e herdanzas en vida que, diante desta desfeita, se veñen producindo na contorna familiar.