U-lo impacto real dos Fondos Next Generation?

A resposta á crise económica e social que causou a pandemia da Covid-19 foi a proxección dun ambicioso plan de recuperación no que se embarcou a Unión Europea, a través dos Fondos Next Generation (NGEU). Deseñados cun enfoque innovador para impulsar a recuperación e promover a transformación da economía, a Comisión Europea comprometeuse a emitir preto de 800.000 millóns de euros de débeda mutualizada, o que equivale ao 5% do PIB da UE. Non se trata só dun cambio cuantitativo senón sobre todo cualitativo na forma de abordar o desafío dun shock asimétrico coma o vivido. O Estado español está chamado a ser un dos principais receptores, entre fondos e préstamos terá acceso a algo mais de 170.000 millóns de euros, o que supón o 14% do seu PIB anual. O desembolso está condicionado pola execución das medidas recollidas no Mecanismo de Recuperación e Resiliencia (MRR), que concentra o 90% dos fondos dispoñibles. O resto dos recursos agrúpanse en diferentes áreas entre as que se atopan as axudas á Recuperación para a Cohesión e os Territorios de Europa (React-EU), o Fondo de Transición Xusta, o Fondo Europeo Agrario de Desenvolvemento Rural, o InvestEU, o Horizon Europe e o RescEU. A posteriori, engadiuse o RePower EU e tamén a addenda ao Plan, que tras o visto bo de Europa foi aprobada polo Consello de Ministras e Ministros o pasado 6 de xuño, para mobilizar 7.700 millóns de euros adicionais en transferencias sen reembolso, ademais dos préstamos pensados tamén para o sector privado a uns tipos de xuro iguais aos que obteña o Executivo comunitario na emisión dos NGEU, cun prazo de devolución fixado no ano 2058. Excesiva centralización É evidente que hai unha oportunidade única, un feixe de millóns cuxa canalización e execución precisan dunha pericia política e administrativa excepcional. Non é casualidade que tanto a nivel europeo, español e da Galiza as administracións se dotasen de leis e medidas urxentes ad hoc, co fin de axilizar os trámites e lograr a execución. Outra cousa é que o consigan. Mais non é só a parte administrativa a que preocupa, a suposta cogobernanza non está a ser pacífica. Malia a que no III Informe de Execución do PRTR, que vén de publicar o Goberno de España, se fala de cogobernanza e do papel protagonista das comunidades autónomas e das entidades locais no despregue dos Fondos, o certo é que existe unha excesiva centralización das decisións, que non se corresponde coa realidade cuasifederal do país. Galicia ten asignados -que non executados- 1.276 millóns de euros Até o mes de xuño do 2023 España recibiu xa 37.000 millóns de euros en forma de transferencias non reembolsables, a metade do total. Desta cantidade, foron atribuídos ás comunidades autónomas case 22.000 millóns para a súa xestión directa e o desenvolvemento territorial do PRTR no ámbito das súas competencias. Segundo o Ministerio de Economía, Galicia ten asignados -que non executados- 1.276 millóns. Mais o avance de Execución que publicou a Xunta de Galicia recolle que recibiu tan só o 31% dos fondos previstos. Destes, preto de 400 millóns canalízanse vía Perte -os de enerxías renovables, vehículo eléctrico, aeroespacial, economía da lingua, dixitalización e economía da auga-, mentres que algo máis de 240 millóns son executados directamente pola administración autonómica. Mais, cal foi o destino do resto? Onde están os proxectos concretos nos que se avanzou? Cal é a planificación de futuro que se deseñou para os fondos que están por vir? Falta información. O Tribunal de Cuentas vén de advertir que tan só oito comunidades autónomas -entre as que non se atopa Galicia- son transparentes na xestión dos fondos, na mesma liña que apuntou o informe de fiscalización do Consello de Contas, no que deixa ver a marxe de mellora sobre a transparencia na xestión dos NGEU que se debe implementar. Carécese, pois, de datos fiables e actualizados sobre o grado de execución real dos fondos europeos, mais non só. Se en algo se insistiu cando se deseñaron os NGEU foi en que non se deberan utilizar en forma de aspersor, é dicir, de xeito que cheguen uns poucos recursos a moitos actores económicos para regar só a capa superficial dos sectores produtivos, senón que a finalidade é dirixir un chorro potente de recursos cara a actuacións concretas e ambiciosas, capaces de transformar o país. A día de hoxe o chorro está por dirixir e a metade da auga xa foi consumida. As previsións de crecemento que realizou a Airef non albiscan un impacto significativo dos fondos para Galicia en 2023. Parece que haberá que agardar un pouco máis para que o seu efecto sobre a economía real sexa un feito.