Detidos os ex comandantes do Exército e da Armada, que lideraron o intento de golpe de Estado en Bolivia

Na madrugada da quinta feira a Policía boliviana detivo o xeneral Juan José Zúñiga, até a cuarta feira comandante xeral do Exército, a póla terrestre das Forzas Armadas, cando saía da sede do Estado Maior militar, e, nunha operación diferente, o xa ex comandante da Armada, o vicealmirante Juan Arnez Salvador, acusados de sublevación armada, atentado en contra do presidente Luis Arce e destrución de bens públicos e privados. Á vez que Zúñiga era arrestado, milleiros de bolivianas e bolivianos ateigaban a praza Murillo da Paz para escoitar Arce, do Movemento ao Socialismo (MAS), que desde o balcón do Palacio de Goberno (comunmente chamado Palacio Queimado), a ex sede do Executivo, proclamou que “quixeron sorprendernos e sorprender o pobo boliviano, reaccionamos e tamén o pobo mobilizado fixo retroceder esta tentativa golpista”. Na alocución, na que deu as grazas aos movementos sociais que xa comezaban a mobilizarse, tamén transmitiu a súa gratitude polos “pronunciamentos de Gobernos amigos”. Poucas horas antes, esa mesma praza, na que tamén se localiza o lexislativo, foi tomada por un grupo de militares encapuchados encabezados por Zúñiga e que contaban con tanques, ao tempo que Arce e o ex presidente Evo Morales (MAS) lanzaban un chamamento á mobilización para frear a sublevación. Canda o seu Goberno, Arce emitiu unha mensaxe asegurando que “non vou permitir esta insubordinación” e que ficarían “firmes aquí na Casa Grande [a nova sede do Goberno, contigua ao Palacio Queimado] para enfrontar todo intento golpista, todo intento que atente [contra] a nosa democracia”. En paralelo, Zúñiga afirmou que “seguramente pronto haberá un novo Gabinete” e insistiu en que “estamos amosando a nosa molestia, é deber, obriga, que as súas Forzas Armadas outra vez recuperen esta patria, basta de empobrecer a patria e humillar o Exército”, revelando que estaba apoiado polos outros dous comandantes xerais da institución, o da Armada e o da Forza Aérea, e que se dispuñan a tomar a Casa Grande, recolleu o xornal Los Tiempos. En última instancia, sostivo que recoñecía a autoridade de Arce “polo momento” e que coordinaron a toma da praza con unidades policiais. A medida que a nova do golpe de Estado se espallaba, e entidades como a Central Obreira Boliviana proclamaban unha folga xeral indefinida para acabar coas accións “terroristas” das tropas, empezaron os choques coas persoas manifestantes, reprimidas con bombas lacrimóxenas e perdigóns cando intentaban acceder á praza para repudiar a sublevación. Como mínimo 12 persoas resultaron feridas. O presidente enfróntase aos golpistas Nese contexto, un vehículo blindado, no que segundo o ministro de Goberno, Eduardo Del Castillo, estaban Zúñiga e Arnez, tirou abaixo a porta do Palacio Queimado, tras o que entraron os militares para, desta maneira, acceder á Casa Grande do Pobo. Porén, nun dos momentos clave do golpe, Arce e o resto de integrantes do Goberno enfrontaron os militares liderados por Zúñiga e impedíronlles o paso á sede do Executivo, nunha tensa discusión na que o mandatario berrou ao xeneral que “repregue todas estas forzas, é unha orde”. Logo de abandonar o intento de ingresar na Casa Grande, Zúñiga reiterou que “as Forzas Armadas pretenden reestruturar a democracia”, así como que “imos liberar” Luis Fernando Camacho, a ultradereitista Jeanine Añez e “coroneis e xenerais que están presos” pola súa participación no golpe de Estado de 2019, no que a implicación dos militares foi determinante para que Morales fora derrocado. Nas eleccións de 2020, o MAS recuperou o poder da man de Arce. Con posterioridade, Zúñiga resgardouse no interior dun carro de combate e os militares instalaron barricadas coa esperanza de frear a entrada das protestas na praza, e mentres Arce dirixía a toma de posesión do novo mando militar após despedir os tres comandantes anteriores, entre eles Zúñiga e Arnez. O substituto do primeiro á fronte do Exército, José Wilson Sánchez, ordenou a “todo o persoal mobilizado nas rúas” regresar “ás súas unidades”, amais de aseverar que Zúñiga foi un “bo comandante”, polo que lle reclamou non deixar que se derramase o sangue “dos nosos soldados”. Bolivia: a loita fratricida no MAS prepara a volta da dereita radical en 2025 Unha vez constatado o fracaso do golpe, arredor de tres horas despois da toma da praza Murillo, Zúñiga e o resto de sublevados marcharon do lugar logo dun “breve enfrontamento coa Unidade Táctica de Operacións Policiais”, informou a axencia EFE. Xusto antes do seu arresto, Zúñiga inculpou Arce na sublevación, argüíndo que o presidente lle comentou o domingo que “a situación está moi fodida”, que “esta semana sería crítica” e que precisaba algo para aumentar a súa popularidade, tras o que, segundo o seu testemuño, Zúñiga preguntou se “sacamos os blindados”, sinalando que Arce contestou “saca”. Del Castillo respondeu que non ten ningunha credibilidade, e detallou que 17 militares foron detidos, indicando que á parte de Zúñiga e Arnez están implicados na planificación do golpe de Estado un grupo de “delincuentes” que non representan as Forzas Armadas. Pola súa parte, María Nela Prada, ministra de Presidencia, comunicou que Zúñiga, ao ser interrogado, atribuíu o fracaso da sublevación a que unidades do Exército e das Forzas Armadas que ían sumarse ao golpe “tardaron en chegar”. As ameazas de Zúñiga contra Morales, detonantes da sublevación Apenas 48 horas antes do golpe de Estado, Juan José Zúñiga ameazou Evo Morales posto que “non pode ser máis presidente deste país” ao estar inhabilitado, e ratificou que non permitiría que “pise a Constitución”. O Goberno de Luis Arce reaccionou trasladándolle a súa destitución na noite da terza feira, o que tería desencadeado a insurrección. Con todo, Morales e Arce manteñen unha dura pugna polo control do MAS que marcou nos últimos anos a política boliviana, na que os aliados do primeiro bloquean incluso as iniciativas do presidente no lexislativo, e que derivou en protestas dos evistas cando en 2023 o Tribunal Constitucional anulou a reelección indefinida e inhabilitou Morales para volver presentarse. O diplomado en Dereitos Económicos, Sociais e Culturais e Políticas Públicas Katu Arkonada indica a Nós Diario que “todo está conectado con esa disputa interna e con quen queda coa candidatura” do MAS nas eleccións de 2025, cualificando de lawfare a decisión do Constitucional, enmarcada nos esforzos do Executivo de “impedir a toda costa que Morales sexa candidato”. Asemade, debulla que “non falaría” nin de golpe de Estado nin de autogolpe até que se aclaren as “zonas grises”. No primeiro caso fai énfase en que os sublevados non tiñan ningún apoio, nin da poboación nin dos sectores que si participaron no golpe de 2019, apuntando que Zúñiga foi nomeado para o cargo por Arce, e no segundo cre que aínda que Arce non planificou o golpe si que se trata dunha operación dos sumidoiros do Estado contra Morales que "se lle foi das mans" ao presidente.