O Ecuador vota no medio dunha espiral de violencia

Cando o presidente conservador do Ecuador, Guillermo Lasso, convocou de forma adiantada os comicios lexislativos e presidenciais que decorrerán este domingo, ás portas dun xuízo político na súa contra, o auxe da violencia xa era un dos eixos chave da deterioración da situación no país desde 2017, cando o progresista Rafael Correa rematou o seu terceiro mandato como presidente. Nese ano, a taxa de homicidios ficou en 5,6 por cada 100.000 habitantes. En 2022, a taxa de homicidios rematou en 26 por cada 100.000 habitantes, cun aumento de 82% nun ano. De continuar o ritmo de mortes dos primeiros seis meses de 2023, que deixaron máis de 3.500 asasinatos cun incremento de 58% en relación a 2022, fecharía o ano cunha taxa de 40 por cada 100.000 habitantes, a terceira máis alta do planeta segundo a Oficina das Nacións Unidas contra a Droga e o Delito. A pesar desta realidade, que se estendeu desde a contorna de Guayaquil a outros centros urbanos e que tivo un dos seus maiores expoñentes na violencia nos cárceres a medida que os grupos criminais se facían co seu control -máis de 400 mortes desde 2021-, o proceso electoral ecuatoriano viviu unha nova espiral de violencia con catro mortes vinculadas aos comicios que converteu o da seguridade no tema central da campaña. Despois do asasinato do candidato á Asemblea Nacional Rider Sánchez a mediados de xullo, do alcalde de Manta, Agustín Intriago, unha semana máis tarde, e do candidato presidencial Fernando Villavicencio o 9 de agosto, á última hora da segunda feira confirmouse a morte de Pedro Briones, dirixente local no sector rural de San Mateo, na provincia de Esmeraldas, da progresista Revolución Cidadá (RC). Segundo informou El Universo, dous sicarios en motocicleta achegáronse á súa vivenda antes de dispararlle. Briones foi declarado falecido pouco despois nun centro hospitalario ao recibir dous impactos de bala no pescozo. Luisa González, candidata de RC, incidiu en que “o cambio é urxente”, apuntando que o “Ecuador vive a súa época máis sanguenta”, o que atribuíu ao “abandono total dun Goberno inepto e a un Estado tomado polas mafias”. Durante a campaña, González fixo fincapé en “solucionar as causas xeradoras de violencia e delincuencia: fame, desemprego e falta de oportunidades”, en paralelo á recuperación do “control do país”, lembrando que nos mandatos de Correa foron desarticuladas “4.000 bandas criminais”. Malia encabezar todas as enquisas até o veto ás sondaxes a semana pasada, só un dos traballos demoscópicos difundidos nas últimas semanas no Ecuador outorga a González 40% de sufraxios que lle permitiría facerse coa Presidencia na primeira volta, para o que tamén precisaría máis de 10 puntos de diferenza co segundo clasificado. En caso contrario, decorrerá unha segunda fase coas dúas candidaturas con máis apoios o 15 de outubro. Aínda que até catro das sete candidaturas restantes obtiveron en cando menos unha enquisa desde inicios de agosto a segunda praza, as últimas sondaxes daban certa vantaxe para Jan Topic, apoiado por dúas forzas conservadoras e unha de centro. Topic, que admitiu que “simpatizo con [o presidente do Salvador, Nayib] Bukele”, que militarizou o país para combater a inseguridade entre denuncias de violacións masivas aos dereitos humanos, desenvolveu unha campaña baseada na seguridade, propondo un maior control fronteirizo, novas prisións, máis investimento na Policía e no Exército ou simplificar o acceso do investimento estranxeiro. Morte de Villavicencio É unha incógnita o impacto nas eleccións do asasinato de Villavicencio, que se destacaba como candidato anti Correa e RC. Christian Zurita, que foi elixido polo Movemento Constrúe para substituílo como candidato, reiterou que a súa desaparición convén “ao Partido Social Cristián [que apoiou a Lasso e agora avala a Jan Topic], á RC, sobre todo, porque son aqueles que efectivamente teñen controlados os grandes negocios do Estado”. Pola súa parte, Correa subliñou que “é un complot no que está involucrada a Policía”, á que o propio Villavicencio acusara de conivencia cos criminais. Arredor da investigación sobre o asasinato do candidato presidencial, o ministro de Interior, Juan Zapata, informou de que as armas de fogo utilizadas contra Villavicencio foran usadas en crimes en Quito, Machala, Guayaquil e Santo Domingo. Amais, a Oficina Federal de Investigacións dos Estados Unidos (FBI) xa está no Ecuador colaborando coas autoridades na resolución do crime logo de solicitar Lasso a súa presenza. Ademais de decretar o estado de excepción en todo o país, entre as medidas impulsadas polo Executivo após a súa morte estivo o traslado a unha prisión de máxima seguridade de José Adolfo Macías Villamar, alcumado Fito, que tería ameazado en múltiples ocasións a Villavicencio conforme o testemuño do defunto antes do asasinato. No que atinxe á elección á Asemblea Nacional, que no anterior período estaba controlada polas forzas progresistas, a dúbida principal é como se repartirán os máis dun millón de votos que conseguiu Pachakutik en 2021, facéndose con 27 escanos e converténdose en segunda forza, pois o conflito interno da póla política da Confederación de Nacionalidades Indíxenas do Ecuador provocou que non presente candidaturas ao lexislativo. En última instancia, a poboación tamén votará o domingo no referendo para decidir se mantén ou prohibe a explotación petrolífera nunha área que inclúe parte do Parque Nacional Yasuní, unha das zonas do mundo con máis biodiversidade. Santiago Peña, investido en Paraguai Paraguai está “chamado a ser protagonista no concerto das nacións” ao ser unha potencia en acceso á auga, seguridade alimentaria ou suficiencia enerxética, defendeu a terza feira o conservador Santiago Peña, do Partido Colorado, na súa investidura como presidente do país tras os comicios de abril. Á vez, múltiples organizacións sociais, sindicais, labregas, indíxenas e de dereitos humanos mobilizáronse en Asunción para reclamar salarios xustos, respecto aos dereitos laborais, melloras no sistema de saúde, ensino e alimentación e unha xubilación digna.