A ofensiva simbólica

O 17 de marzo en varias cidades cubanas, fundamentalmente do Oriente do país, déronse protestas cidadás como reacción ás difíciles condicións que afronta a illa, onde se combinan o bloqueo recruado dos EUA cunha complexa crise económica interna. A pesar de que as protestas se resolveron mediante o diálogo entre as principais autoridades nos territorios coa poboación e de que non se usou en ningún momento a represión en contra dos que se manifestaban, as redes sociais e numerosos medios de comunicación e voceiros políticos contrarios ao Goberno cubano aproveitaron as protestas para arremeter contra a illa e o seu proxecto social. Forma parte dunha ofensiva simbólica maior, que apunta a negar, ou baleirar de sentido, o proxecto da Revolución cubana. Erosionar simbolicamente a Revolución é erosionar o proxecto de soberanía e xustiza social que esta representa. É por iso que resulta esencial comprender a magnitude da ofensiva. Do século XIX a 1959 O proceso político cubano bota raíces nunha fermosa e complexa simbiose, onde os ideais de soberanía e xustiza social que conforman o proxecto de nación cubana do século XIX e que teñen na figura de Martí unha das súas expresións cimeiras, atopan a súa forma política e definitiva realización na práctica socialista emanada do triunfo revolucionario de xaneiro de 1959. Os símbolos que sustentan a nación cubana teñen un dobre sentido revolucionario: o sentido independentista e liberal decimonónico e o nacional e socialista do século XX. Ambos os dous compleméntanse e entre ambos érguese a práctica vital de figuras como Mella, Villena, Guiteras, Fidel, en cuxo pensamento e acción atopou a súa reelaboración revolucionaria o proxecto de país que se frustrou coa invasión norteamericana de 1898 e a posterior suxeición política e económica, como resultado da penetración dos capitais norteños e da aleivosa Emenda Platt, que daba ao poderoso veciño o dereito de intervir no país sempre que o considerase necesario. Neste dobre carácter dos símbolos da nación cubana está un dos espazos de disputa. O anticomunismo rescata os símbolos do XIX e descoñece ese continuo de aspiracións éticas que Cintio Vitier describiu tan ben no seu libro Ese sol del mundo moral e que dotan dun sentido unitario a totalidade da práctica e aspiracións revolucionarias da illa. Cuba representa un dobre reto para o imperialismo: romper coa súa dominación e demostrar que pode avanzar cara a unha sociedade máis xusta Pero tamén se confrontan as dúas Cubas, a de antes e despois do 59, presentando a primeira como o paraíso de opulencia que era só para uns poucos e a segunda como a imaxe de destrución e ruínas que non é. Para construír esta narrativa, apelan a actores da contrarrevolución que poderíamos denominar como "tradicionais", pero tamén a novos operadores, orientados a sectores onde a crise económica, a ideoloxía liberal emerxente e determinados erros cometidos na práctica política crearon estados de ánimo aproveitábeis como parte de axendas de subversión. O traballo con mozos, o ataque sostido en contra da cultura e a súa institucionalidade, a conciencia maior das datas históricas e o seu simbolismo demostran un traballo máis coidadoso á hora de construír a narrativa da subversión. A batalla simbólica Este asalto simbólico conta, no escenario cubano actual, cunha importante ferramenta: as redes sociais, sobre todo Facebook, onde están actualmente máis de 70% dos internautas cubanos. Esta rede visibiliza e reforza determinados contidos mentres que illa outros e bloquea ou fecha arbitrariamente contas e contidos que dalgunha forma reforcen a posición simbólica da Revolución cubana. Detrás de todos estes procesos de subversión práctica e simbólica da orde estabelecida están os intereses do gran capital norteamericano. Cuba representa un dobre reto para o imperialismo: romper coa súa dominación e demostrar que a pesar da crecente hostilidade pódese avanzar na construción dunha sociedade máis xusta. Construír un proxecto social alternativo ao capitalismo require dun constante esforzo educativo para lograr que as persoas comprendan e interactúen socialmente sobre unha lóxica nova. É preciso, como apuntaba o Che Guevara, á vez que se constrúen novas relacións de produción, ir formando un home novo, onde o estímulo material e o individualismo xa non sexan os principais motores da súa práctica social. É unha tarefa difícil, pero non imposíbel. É preciso tamén comprender o proceso necesario de renovar e visitar os símbolos. Estes non son pedra fría, senón o zume no cal se reflicten, nutren e crecen os proxectos dos seres humanos. Os cubanos somos, como todos os pobos, unha gran mestura de pasado, presente e futuro. Hoxe a Cuba simbólica é tanto Martí e Fidel, como os pequenos bulbos de Soberana e Abdala.