Palestina, as raíces do conflito

O conflito palestino-israelí vén ocupando un papel moi destacado nos medios de comunicación desde hai décadas, e certamente prioritario nos últimos catro meses cando, tras o asalto no sur de Israel protagonizado polas brigadas Al Qassam, o brazo armado de Hamás, Israel lanzou unha brutal operación en Gaza e intensificou a represión en Cisxordania e Xerusalén leste. Mais para entender as raíces dun conflito que non só afecta a palestinos e israelís, senón que ten repercusións nunha zona moito máis ampla, o Oriente Medio, hai que retrotraerse a finais do século XIX. Desde entón, este conflito cobrouse a vida de decenas de milleiros de persoas e desprazou seis millóns de palestinos. A orixe do sionismo Tras a era bizantina, Palestina foi gobernada primeiro polos árabes (637-1516) e logo polos turcos (1517-1917) durante case 1.300 anos, a excepción dun período de goberno dos cruzados no século XII. Un territorio no que a maioría da poboación era árabe, aínda que había tamén un pequeno número de xudeus que sempre gozaron de liberdade para manter as súas crenzas. A comezos do século XX, estímase que a poboación árabe constituía 94% da poboación e a xudía, 6%. A finais do século XIX xorde o sionismo en Europa, como resposta ao crecente antisemitismo, exemplificado no caso Dreyfus en Francia e nos progroms antixudeus en Rusia. O xornalista austrohúngaro Theodor Herzl, autor do libro O Estado Xudeu en 1896, é considerado o pai do sionismo político, un movemento nacionalista que se estende rapidamente e que procura o estabelecemento dun fogar para o pobo xudeu en Palestina, na antiga Terra de Israel na tradición xudía. Se ben o sionismo considerou a posibilidade de estabelecer o seu fogar nacional xudeu no este de África e Arxentina, finalmente decídese por Palestina baseándose nos lazos históricos xudeus coa Terra Santa. A finais do século XIX e comezos do século XX un gran número de xudeus, animados polos sionistas, emigraron primeiro á Palestina otomana e logo británica. En plena I Guerra Mundial os británicos fan varias promesas a distintos actores. Por unha banda, Gran Bretaña procura o apoio árabe contra o Imperio Otomano e en 1915 o Alto Comisionado británico en Exipto, Henry McMahon, promete o apoio británico a un Estado árabe independente a Hussein bin Ali, o Xerife da Meca, mais trata de excluír Palestina. A Declaración de Balfour comprometía o goberno británico ao "estabelece-mento en Palestina dun fogar nacional para o pobo xudeu" Por outra, o acordo Sykes-Picot de 1916, un acordo secreto anglo-francés para dividir as posesións do Imperio Otomano en Oriente Próximo entre as dúas potencias coloniais despois da guerra, malia as promesas realizadas aos árabes, especifica que Palestina ficaría baixo unha "administración internacional". E por último, tras destacar a vantaxe de gañar un aliado que axudaría a protexer os seus intereses na rexión, o sionismo conseguiu o apoio do goberno británico. Gran Bretaña tomou o control de Palestina a finais de outubro de 1917 e o 2 de novembro Lord Balfour, ministro de Asuntos exteriores británico, dirixiu unha carta a Lionel Walter Rothschild, unha figura da comunidade xudía en Gran Bretaña, que se coñecerá como a Declaración Balfour. Dereitos civís e relixiosos A carta tiña tan só 67 palabras, mais os seus efectos foron xigantescos. A declaración foi unha promesa pública que comprometía o goberno británico ao "estabelecemento en Palestina dun fogar nacional para o pobo xudeu" e a facilitar " o logro deste obxectivo", facendo realidade así o soño sionista. Se ben a Declaración afirmaba que "nada se fará que poida prexudicar os dereitos civís e relixiosos das comunidades non-xudías existentes en Palestina", o posterior Mandato británico foi estabelecido dun xeito que beneficiou decisivamente os xudeus, a expensas dos árabes palestinos. Os desexos e a opinión da ampla maioría do pobo nativo de Palestina non contaba, e en esencia a Declaración supoñía que unha potencia europea prometía ao movemento sionista unha terra onde os nativos árabes palestinos constituían máis de 90% da poboación. En palabras do académico palestino-estadounidense Edward Said a promesa foi "feita por unha potencia europea acerca dun territorio non europeo baseado nun desprezo total cara a presenza e os desexos da maioría nativa residente nese territorio". É importante ter en conta que a Declaración non foi formulada nin decidida da noite para a mañá, e Gran Bretaña contaba coa aprobación previa doutras potencias aliadas, como EEUU e Francia. Finalmente, a Declaración foi recollida no Mandato británico de Palestina estabelecido en 1922 pola acabada de crear Sociedade de Nacións, predecesora das Nacións Unidas.