Revolución e resistencia: leccións dende Bangladesh

Tras a revolución liderada por estudantes en Bangladesh no verán deste ano, a antiga primeira ministra, Sheikh Hasina, foi substituída polo economista gañador do Premio Nobel, Muhammad Yunus. Yunus referiuse a este momento histórico como unha "segunda liberación", despois da independencia nacional de Paquistán en 1971. É amplamente recoñecido como pioneiro en micro-finanzas, e como unha figura unificadora libre das acusacións de corrupción que afectan ao establishment político. As opinións de Yunus sobre a desigualdade global, expresadas no seu libro Un mundo de tres ceros, son directamente relevantes non só para o sur de Asia, senón tamén para outras partes do mundo, incluíndo Galiza. "En xaneiro de 2017", escribe Yunus, Oxfam anunciou que o grupo ultra-privilexiado que posúe unha riqueza que supera a da metade máis pobre da poboación mundial reduciuse a só oito persoas. Son persoas ben coñecidas e respectadas: líderes empresariais estadounidenses como Bill Gates, Warren Buffett ou Jeff Bezos, así como algúns doutros países, como Amancio Ortega, de España". O nome de Ortega, presidente de Inditex, viría facilmente á mente de Muhammad Yunus. Inditex ten dende fai moito tempo importantes intereses comerciais no sector téxtil en Bangladesh, e o seu papel non estivo exento de controversia. Roupas coas etiquetas das marcas de Inditex foron atopadas nas ruínas carbonizadas dunha pequena fábrica en Dhaka en 2013, destruída por un incendio que matou sete empregados. Un informe de 2023 afirmou que durante a pandemia da Covid-19, Inditex estaba pagando aos provedores de roupa en Bangladesh por debaixo do custo de produción. Facédevos grandes En principio, a revolución estudantil, impulsada na súa raíz pola extrema desigualdade social, podería ofrecer leccións para o resto do mundo. Como observa Muhammad Yunus, os problemas dos pobres e a precariedade, incluíndo a falta de servizos institucionais e atención sanitaria, de educación elemental, de vivenda e a desatención ás persoas maiores, non están restrinxidos ao mundo en desenvolvemento. "Nas miñas viaxes globais", escribe, "atopei que as persoas de baixos ingresos nas nacións máis ricas do mundo están sufrindo moitos dos mesmos problemas". A lista sería sen dúbida familiar para moitas persoas que viven na pobreza en partes dos Estados Unidos. A revolución parece indicar claramente o poder potencial da organización colectiva masiva. A lección que podemos extraer, di Rasel Ahmed da Universidade Estatal de Ohio, é a seguinte: "Organizádevos e facédevos máis grandes. Construíde coalicións. Podemos aprender a importancia do poder dos números". Farzana Chowdhury, da Universidade de Chittagong en Bangladesh, tamén é optimista: "Xa observamos o efecto bolboreta do movemento estudantil de Bangladesh no Sur Global, especificamente na India e en Paquistán. Estudantes de toda Asia do Sur inspiráronse no éxito dos estudantes de Bangladesh. Aprenderon a levantar as voces contra a discriminación, a inxustiza e a corrupción dos seus propios gobernos". Bangladesh enfronta dificultades para converterse nun modelo de revolución masiva debido á súa imaxe global como paradigma da pobreza extrema Pero o futuro da revolución é incerto. A actual onda de optimismo mestúrase con correntes de precaución e medo a un posible contragolpe. Tamén é incerto se a revolución en Bangladesh terá un impacto global máis amplo. Como sinala Sanjib Baruah, da Universidade Asiática para Mulleres en Chattogram, Bangladesh enfróntase a dificultades para converterse nun modelo de revolución masiva, precisamente debido á súa imaxe global como paradigma da pobreza extrema. O que está máis claro é a resistencia do pobo. Isto xa quedou demostrado en relación cos desastres naturais, como as catastróficas inundacións que sufriron a finais de agosto deste ano, que deixaron temporalmente illadas máis dun millón de persoas. Mentres algúns culparon o Goberno da India por liberar auga dende unha presa tras a caída da súa líder favorita, Sheikh Hasina, as choivas excepcionalmente fortes están case con seguridade asociadas ao cambio climático, ao cal Bangladesh é especialmente vulnerable. "Aprendemos a vivir co cambio climático e a adaptarnos", di Rasel Ahmed. "Hai cada vez máis ciclóns, pero estamos mellor preparados que outros para afrontar aos desastres inevitables". A mesma resistencia aplícase no campo da política. Se hai un retroceso, un contragolpe ou outra ditadura, engade Ahmed, "a xente volverá a saír ás rúas". Independentemente do que pase a continuación, o pobo de Bangladesh non se renderá.