A UE intenta desescalar a situación no norte do territorio kosovar

Tras catro semanas de protestas da poboación serbia, maioritaria no norte da autoproclamada República de Kosovo, o presidente serbio, Aleksandar Vucic, e o primeiro ministro kosovar, Albin Kurti, desprazáronse a quinta feira a Bruxelas para participar nunha xuntanza co Alto representante da Unión Europea (UE) para Política Exterior, Josep Borrell. A reunión, no apoxeo dunha última escalada de tensións que freou o intento de normalizar as relacións mutuas por parte da UE mais nun contexto de distintos conflitos nos últimos meses, foi por separado, após advertir Vucic antes do encontro que non se xuntaría con Kurti, culpándoo de “querer a guerra a calquera prezo”, posto que “non teño onde ceder máis”. Pola contra, o líder kosovar acusou Belgrado de buscar desestabilizar Kosovo por medio de grupos armados aos que atribúe as protestas. Despois dunha primeira reunión con Kurti, foi Vucic o que se viu con Borrell, antes dunha segunda rolda de conversas co primeiro ministro kosovar que continuaba á hora de feche desta edición, e despois da que contaba con atender os medios de comunicación. Nese sentido, Vucic explicou que non sabía se as xuntanzas levarían a unha desescalada da situación, e incidiu en que "o que sucederá depende moito menos de Borrell e de nós e moito máis daqueles que non están interesados na paz”. Asemade, presentou un informe sobre as lesións de serbios detidos pola Policía kosovar e criticou que “todo o que é válido para Ucraína non é valido para Serbia [en alusión á defensa da integridade territorial por parte da UE], pero é o dereito do máis forte ao que temos que acostumarnos”. Boicot electoral Antes das conversas, Borrell apuntara que “precisamos unha desescalada inmediata e novas eleccións no norte”, desta vez coa participación da comunidade serbia, que boicoteou os comicios locais en abril pola negativa do Goberno de Pristina a crear unha Asociación de Municipios Serbios autónoma que integre estas localidades -algo pactado en 2013 con Belgrado coa mediación da UE- e retirar da zona a Policía especial de Kosovo despregada en 2021, composta unicamente por poboación albanesa, maioritaria no resto de Kosovo, á que acusan de disparar en distintas ocasións contra a veciñanza serbia. Neses comicios, que contaron cunha participación de 3,5% do electorado, foron elixidos catro alcaldes albaneses. A pesar do boicot, o 26 de maio Kurti ordenou á Policía especial kosovar lanzar unha operación para forzar a entrada dos novos alcaldes nas sedes municipais, o que provocou o comezo das protestas. O 29 de maio estouparon os enfrontamentos en Zvecan, unha destas localidades, entre manifestantes serbios e as tropas da Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN), enviadas para protexer o Concello, deixando feridos 30 soldados e 50 manifestantes. A despregadura da Policía especial kosovar para que os novos alcaldes puidesen entrar nos edificios municipais foi condenada tanto pola UE como polos Estados Unidos (EUA), principais aliados internacionais de Kosovo, que exixiron a Kurti que dese marcha atrás e que os alcaldes desenvolvan as súas tarefas fóra das sedes municipais, que convocase novas eleccións neses concellos e que impulsase a Asociación de Municipios Serbios. Ao tempo, reclamaron a Serbia que inste a participación nuns eventuais comicios. Sancións a Kosovo Malia iso e os distintos anuncios de autoridades kosovares da súa disposición a efectuar novas eleccións, a falta de avances levou a que tanto Washington como Bruxelas impuxeran sancións a Pristina. O primeiro anunciou o cesamento de “todos os esforzos para axudar Kosovo a obter o recoñecemento dos Estados que non o recoñeceron e para que entre en organizacións internacionais”. Pola súa parte, a UE suspendeu as visitas de alto nivel e conxelou a cooperación financeira. Aliás, medios internacionais filtraron unha relación de sancións que preparan no caso de que Kosovo non acepte as súas peticións, como a paralización do proceso de exención de visados co bloque comunitario, a redución do número de militares estadounidenses e até sancións ao propio Kurti. A falta de acción do seu Executivo perante a crise tamén provocou un enfrontamento persoal de Kurti co primeiro ministro de Albania, Edi Rama, que suspendeu a última hora a cimeira conxunta anual entre os dous Gobernos, prevista para mediados de xuño, apelando ás “circunstancias das relacións agravadas de Kosovo con toda a comunidade euroatlántica”. Rama tamén reclamou a Kosovo que se aliñe coas solicitudes da “comunidade euroatlántica”, subliñando que ela creou o país, en referencia ao ataque da OTAN contra Iugoslavia en 1999. Xa o 13 de xuño, a Policía de Kosovo detén a Milun Milenkovic por organizar as manifestacións. Un día despois, na xornada na que a UE anunciou as sancións, tres policías especiais kosovares foron detidos por Serbia, que sostivo que estaban a case dous km da liña administrativa, e que están en prisión imputados por tráfico ilegal de armas e substancias explosivas. Os arrestos, que Kosovo considerou un “secuestro” aseverando que se produciron no seu territorio, levaron os EUA a pedir a súa “liberación de forma inmediata e incondicional”. A reacción de Kosovo foi prohibir a entrada de vehículos con matrículas e mercadorías serbias, antes de deter varios serbios aos que acusa de golpear xornalistas. Nova posición dos EUA e da UE sobre Kosovo A inusitada presión de Bruxelas e Washington contra Kurti leva a situación a un novo nivel. “Agora hai un cambio difícil de explicar, de súpeto, Bruxelas preme Pristina e non sabemos moi ben a razón do cambio”, apunta a directora da ONG Fondo Europeo para os Balcáns Aleksandra Tomanic, que indicou que a UE “ten que actuar antes de que sexa demasiado tarde”. Aínda que Politico afirma que “Serbia segue a ser o xigante da rexión e tanto os EUA como a UE queren asegurarse de que non se desvíe máis cara á esfera de influencia de Rusia", o embaixador estadounidense en Belgrado, Christopher Hill, explicou que “temos algúns problemas moi fundamentais con el [Kurti] sobre se podemos contar con el como socio”, descartando que Serbia teña responsabilidade na escalada e afirmando que “son bos socios neste proceso”. A voceira do Ministerio de Asuntos Exteriores ruso, Maria Zajarova, subliñou que desde 2013 "Pristina estivo eludindo os seus compromisos cos municipios serbios de Kosovo” e acusou os EUA de intentar evitar a creación da autonomía serbia, reiterando que a Resolución 1244 da Organización das Nacións Unidas, que levou á presenza da OTAN en Kosovo e que reafirma a soberanía serbia no territorio, é a base para calquera negociación.