Unha 'road movie' sobre a vellez

"Namorar é construír unha linguaxe”. Esta cita, que aparece no libro Os mortos que amei de Iria Collazo, é toda unha declaración de intencións. A autora moañesa sorpréndenos cunha obra fermosamente escrita e construída cunha linguaxe que namora e que, dende logo, nace dun profundo amor. Escrito na súa maior parte nunha estadía en Xeorxia grazas a unha bolsa para unha residencia literaria, o libro é a primeira incursión de Collazo na literatura para adultos, se ben os anteriores xa tiñan trazos aínda que fosen editados en coleccións máis ben xuvenís. Esta obra é unha road movie escacharrante, pero fermosamente realista, na que se conta a vellez dende un punto de vista activo, e como recordamos as netas aos nosos avós. Neste sentido, seguramente a máis dunha farán rir Antón e Celeste nese percorrido que os levará por lugares como Ribadavia ou Allariz, pero na que sobre todo vivirán unha viaxe emocional, a do paso do tempo e as súas inevitables secuelas. Iria Collazo escribe cunha linguaxe brutalmente fermosa, concisa e poética, trazo que salienta ao longo de todo o libro, pero que destaca xa ao comezo cando atopamos unha descrición de cando Celeste fuxiu en abril, no mes en que abren as rosas das cerdeiras, no mes da memoria dos cravos. Como dicía, o libro é unha reivindicación da vellez activa, das persoas maiores que collen polos cornos a súa vida e a fan súa, a viven, e aí é onde entronca con con outras obras contemporáneas que se sitúan na mesma liña, caso de Alguien bajo los párpados, de Cristina Sánchez - Andrade, ou Nosotros en la noche, de Kent Haruf, nas que a tenrura se ensamblan coa necesidade de falar do ocaso vital. Como dicimos en abondosas ocasións, os recordos son fráxiles e cómpre gardalos en lugares seguros. Por iso os libros ás veces semellan botes capaces de resistir o paso do tempo. Quizais é o que tenta facer Collazo nesta novela que é unha obra contida pero ateigada de vida e de memoria. Case unha homenaxe á eternidade dos avós. A novela está marabillosamente escrita, cun ton sensible, mais a autora non desaproveita a ocasión para verter algunha crítica social, como cando aborda a memoria histórica e o golpe de estado, ou analiza a dependencia e os coidados que sempre recaen nas mesmas, nas mulleres. Polo tanto, Os mortos que amei supón unha gran madurez na traxectoria literaria da autora, que xa nos emocionara con Coma unha áncora ou A soidade das medusas. Creo, sen temor a errar, que a voz de Collazo seguirá medrando e dándonos obras tan poliédricas coma esta.