Política Lingüística recoñece "un déficit de dereitos" respecto ao galego

No capítulo seis da serie documental da Real Academia Galega (RAG) 'Xela Arias. A palabra esgazada', Víctor Freixanes, presidente da institución, sitúa a poeta, tradutora, editora e profesora homenaxeada co Día das Letras Galegas 2021 na vangarda desa "xeración que nos anos 80 se incorpora con todo músculo vital e todo o entusiasmo a facer unha lingua moderna, a dialogar coa modernidade. Coa modernidade das novas tecnoloxías, das novas linguaxes, das novas expresións creativas" e capaz de conectar con todo ese universo "que hoxe, para min, é o gran desafío da lingua". "A lingua galega non é unha lingua do século XIII. É unha lingua do século XXI, e polo tanto ten que ser quen de conectar coas sensibilidades dese novo tempo", conclúe. Tamén cos falantes e con determinados ámbitos da vida onde o galego está practicamente ausente, segundo a experiencia de quen observa os progresos e as dificultades da lingua para crear vínculos máis sólidos e estábeis. O galego é unha lingua necesaria e onde debe reinar é na Galiza Para o secretario xeral de Política Lingüística, Valentín García, neste proceso de conquista xoga a favor "o prestixio e a consideración que o pobo ten do noso idioma". Nos últimos anos, creceu, explica en conversa con Nós Diario. "Todo o mundo sabe que o galego é unha lingua apta para a vida pública" mais con escasa presenza en determinados contornos onde aínda non se fai valer, "o ámbito socioeconómico, o xudicial, o das forzas e corpos de seguridade do Estado que é onde se fixan os principais obxectivos". Aí, sinala, é onde máis cómpre traballar. Aí e ao carón das xeracións mozas. "Este non é un obxectivo novo, sempre o foi, sempre o é en calquera lingua, pero nós aí temos que mover moito as nosas accións políticas e sociais", afirma García, quen, en xeral, recoñece, "un déficit de dereitos" con respecto ao galego, non unha perda. O coñecemento do galego O avance da lingua entre a poboación máis nova é unha demanda incesante por parte do movemento social e cultural do país mais das entidades a prol do galego, que ligan directamente coa situación do idioma no ensino. "Se non se progresa neste ámbito limítanse moito os adiantos noutros", asevera Marcos Maceira, presidente da Mesa pola Normalización Lingüística. "E aí hai unha proposta enriba da mesa que é a única que cumpre con todos os requisitos legais que sinala a Carta Europea de Linguas Minorizadas e a propia xurisprudencia, que é a proposta de bases para a normalización do galego no ensino, promovida pola Mesa mais participada pola maior parte das entidades sindicais do ensino, os movementos de renovación pedagóxica e as Anpas, capaz de garantir o ensino en galego, que agora mesmo recibe o tratamento dunha lingua estratexia no seu propio territorio". Se non hai coñecemento do galego, afonda Maceira, a rapazada dificilmente o vai poder usar. "É evidente. E os últimos datos ofrecidos tanto polo Instituto Galego de Estatística como pola RAG son alarmantes: a porcentaxe de menores de 15 anos que di descoñecer o galego é a máis alta de toda a historia da lingua galega". E este descoñecemento, advirte, acelerouse nos últimos 10 anos como consecuencia do decreto do plurilingüismo "que ninguén apoia". Neste sentido, o profesor da USC e vicesecretario da RAG, Henrique Monteagudo, defende a necesidade dun "marco legal distinto xa que o actual non é beneficiosos para o galego. Non permite recuperar nin garantir a competencia do conxunto do alumnado en lingua galega". Os discursos catastróficos dificultan as perspectivas de futuro do idioma As conclusións do proxecto de avaliación da competencia bilingüe do alumnado de 4º da ESO que vén de presentar o Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega apunta que o alumnado galegofalante domina galego e castelán, mentres que máis dun 35% do castelanfalante ten unha escasa competencia en galego. O maior problema está no ámbito das cidades, sinala Monteagudo, e céntrase no ensino privado e concertado, que é "o que se revolveu contra o decreto do plurilingüismo e claramente non está a cumprir as obrigas que ten coa lingua galega". O galego fóra das aulas Porén, Henrique Monteagudo chama atención sobre a extensión do "sistema educativo fóra das aulas". Nos centros desenvólvense numerosas actividades deportivas, recreativas, formativas, comunitarias. "Aí é onde hai que poñer a énfase para darlle a oportunidade á rapazada de usar e estar en contacto co galego tamén fóra das aulas". E isto, di, implica a sociedade no seu conxunto e exixe unha "produción de contidos e produtos de lecer" que facilite o contacto, o uso e aprendizaxe do galego. Coincide con el o responsábel de Política Lingüística da Xunta que avoga por sumar as familias, o ocio, e as novas tecnoloxías ao galego. "Temos que colocar o noso idioma aí, ao mesmo nivel que outras linguas do mundo" como vía para acceder á xuventude, ás empresas, ao audiovisual e a todos os ámbitos onde o dixital é o futuro. Perspectivas de futuro A profesora da UCD María Pilar García Negro recoñece no momento actual un "comportamento abertamente contrario á normalización da lingua galega" por parte dos poderes públicos ademais dun "proceso de asimilación da lingua oficial do Estado español que non se detén" e que precisa "diques de contención". García Negro alenta "unha práctica do galego como lingua socialmente estendida e sobre todo como lingua pública, escrita e oral, visíbel e audíbel" no canto de manifestacións "por parte da oficialidade" que nin sequera gardan "respecto á legalidade mínima". "Non hai nada desde esta superioridade que anime ou que insinúe a idea de que o galego é unha lingua necesaria e de que onde o galego debe reinar é aquí, na Galiza". Non hai nada desde a oficialidade que anime ou que insinúe a idea de que o galego é unha lingua necesaria Tamén Monteagudo chama a crear "liderados" que concreten a "simpatía" que a xente sente pola lingua. "Liderados -políticos e sociais, nomeadamente dos medios de comunicación- que sinalen o camiño e sirvan de exemplo para transmisión interxeracional do galego e para consolidar o seu uso en determinados ámbitos". O profesor da USC mantén que "vimos dunha inercia histórica moi negativa" e sitúa o galego nunha "fase de estancamento resultado dunha deriva negativa". Con todo, desbota o discurso social alarmista. "Debemos fuxir de discursos triunfalistas, propagandísticos, que non responden á realidade, pero tampouco caer en discursos catastróficos, porque prexudican as perspectivas de futuro do idioma". García Negro chama os poderes públicos a volver á "legalidade mínima", a continuar a acción social pola lingua e a converter o galego nun "tema político primordial", outra cuestión coa que concorda o sociolingüista. "Debe ser unha cuestión política no sentido máis amplo e nobre da palabra. Non só cunha cuestión de partido ou de Goberno, senón unha cuestión de país".