Enganchados ás rochas: o auxe da escalada na Galiza

Se falamos dos tipos de escalada que existen, resulta difícil non perderse para quen non estea familiarizado con este mundo: escalada artificial, libre, alpina, clásica... A lista é moi longa, pero se nos centramos nas modalidades que se practican no país, as máis destacadas son a escalada en bloque -máis coñecida como bulder¬- e a escalada deportiva. Esta última é talvez a máis popular, e caracterízase por empregar sistemas de seguridade que se fixan previamente ás rochas ao longo da vía que se vai escalar. Sobre estes mecanismos nos que se colocan os mosquetóns é por onde pasan cordas ás que van suxeitas as escaladoras coa finalidade de evitar unha posíbel caída, xa que normalmente as vías que se escalan adoitan ter unha altitude considerábel. O bulder, en cambio, consiste en escalar bloques de pedra dun tamaño menor, que non superan os oito metros, polo que non hai necesidade de usar ningún tipo de corda nin material de seguridade, agás un pequeno xergón chamado crash pad como amortecemento, aínda que en moitas ocasións nin sequera é necesaria. Un deporte en expansión Malia existir desde hai bastantes décadas na Galiza, a escalada estivo até non hai moito limitada a grupos de amigas e coñecidas, practicada por algúns clubs de montaña, pero reducida a un círculo bastante minoritario debido á súa escasa difusión social. Con todo, iso parece estar mudando nos últimos anos. Logo dunha primeira xeración de pioneiras e dunha etapa de actividade limitada a pequenos grupos, a apertura de rocódromos e centros de escalada indoor [interiores] en varias cidades da Galiza xunto coa realización de cursos de iniciación e xuntanzas por parte da Federación Galega de Montañismo parecen estar dando un novo pulo a este deporte. Desde o rocódromo Indorwall de Santiago de Compostela, aberto ha cinco anos, destacan a importancia do factor social deste exercicio, xa que á parte de adestrar no centro, o habitual entre as escaladoras é xuntarse para facer actividades na montaña. Todo iso, sumado ao feito de que a escalada será deporte olímpico por primeira vez nos Xogos de Toquio en 2021, acaba por xuntar unha gran cantidade de alicientes que tornan a tornan moi atractiva. “Noutros sitios como no norte de Europa ou mesmo no norte do Estado é un deporte que xa se practicaba hai moito tempo e todas esas ondas acaban por chegar aquí tamén. Empeza a haber un montón de anuncios nos que aparecen persoas escalando: de coches, de colonia, filmes... Estase popularizando”, afirman. Construíndo unha paixón Pablo Ces é realizador audiovisual e leva 15 anos practicando escalada. Coñeceu o deporte durante a súa etapa universitaria en Salamanca a través dun amigo asturiano que o foi metendo no mundo das alturas. “Cando rematei a universidade e voltei a Santiago non tiña a ninguén con quen ir nin había rocódromos, entón quedou a cousa un pouco en stand-by. Tempo despois fun traballar á Coruña e xa vin que había cursos na universidade, anoteime e funme metendo no ambiente, coñecendo xente e lugares, foi como unha bóla de neve”, comenta Ces. Aínda que lle gusta practicar un pouco de todo, a súa modalidade preferida é a escalada deportiva. Por outra banda, Benito Santos, máis coñecido como Ben de Corme, é un percebeiro da vila bergantiñá homónima e considerado unha das referencias máis destacábeis da escalada na Galiza. Benito comezou na disciplina un día de casualidade hai uns 20 anos, cando intentaba subir unha rocha situada nunha praia preto de onde vive. A primeira vez non o conseguiu, pero voltou ao día seguinte para completar o seu cometido e non se detivo até logralo. Máis adiante, escalando en Punta Nariga, no concello de Malpica, coñeceu pioneiros do deporte no país como Suco, Germán ou Finuco, cos que absorbeu moitos máis coñecementos nos que asentaría unha paixón pola escalada que dura até o día de hoxe. Aínda que pola peculiar orografía galega é difícil atoparmos grandes muros que si son habituais noutras zonas da península, na Galiza existen moitos lugares idóneos para a práctica da escalada deportiva, como o cabo Prior Para a práctica de bulder non abonda con chegar e escalar os bloques de pedra, senón que é preciso un labor de limpeza de musgo, silvas e demais lixos que poidan facer esvarar a quen escala, ademais de limpar os accesos até os propios bloques. “Cando empecei eu abrín un montón de liñas de bloque para a escalada, daquela tiña moito tempo e aquí na miña zona hai moitísimos bloques ao redor e escalaba todos os días. Ao principio non había moito auxe, a xente tiraba máis pola escalada con corda, pero a raíz de que comecei a facer vídeos e subilos a internet empezou a vir xente de fóra. Como consecuencia diso, a xente de aquí foise dando tamén conta da importancia e a calidade das liñas que había”, comenta Santos. O bo desta modalidade é que calquera lugar é bo para practicala, xa que bloques de pedra aptos para o bulder están presentes en toda a xeografía do país. O problema está no seu acondicionamento e limpeza, que depende en boa medida da vontade de persoas coma el. “Calquera pedra é viábel para facer escalada, pero de momento hai pouca xente que busque bloques e limpe as liñas para probalos. Continuamos facendo isto as que xa o faciamos antes. Ademais, hai uns cantos anos fixemos unha guía na que podes coñecer cara a onde están os bloques xa abertos coa súa dificultade sinalada e cadaquén vai probando os que lle apetece”, explica o de Corme. Predominio do granito A paisaxe e a orografía galega determinan tamén unha serie de diferenzas con respecto á escalada que se practica noutros lugares da península, especialmente cando falamos da escalada deportiva. Na Galiza as montañas son máis erosionadas e suavizadas, menos escarpadas, e iso fai que non existan paredes moi altas. A escalada aquí adquire unhas características máis técnicas e talvez explosivas, onde salientan as placas -paredes moi verticais con predominio de agarres moi pequenos-, o que combinado coa dureza do granito require tamén unha maior forza nos dedos. Noutros lugares cunha maior presenza de rochas de tipo calcario, onde o agarre tamén é mellor, sobresae unha escalada con paredes máis inclinadas que a tornan un desafío máis físico. Os rocódromos son chave na achega e formación de novas xeracións de escaladoras. No bulder, pola contra, atopamos na Galiza unha variedade maior, xa que os bloques, dun tamaño máis reducido, poden presentar multitude de bordes e formas que exixen solucións moito máis diversas para poderen ser escalados. Desconectar das preocupacións Que sexa un deporte con tanto crecemento nos últimos anos débese a múltiples factores. Entre eles está o xa mencionado carácter social. Santos destaca que no bulder, aínda coa vantaxe de ser unha modalidade que se pode practicar de forma individual, é moi habitual facelo en colectivo, probando as vías en grupos, descifrando os movementos necesarios para chegar á cima e visitando a outras compañeiras para que che ensinen os bloques da súa zona. Ces tamén destaca o feito de que, malia existiren competicións, a práctica habitual adoita ser entre grupos de amigas, sen competir contra as demais, senón contra un ou unha mesma. Outro dos seus puntos positivos é a capacidade de evasión que xera entre quen o practica, xa que a dificultade e a necesidade de medir cada movemento fai necesario que o 100% da atención estea posta na actividade. “A nivel deportivo é moi importante ese compoñente de aventura, de adrenalina, pero a min o que máis me atrae é ese nivel de concentración no que te metes cando escalas. Eu xa practiquei moitos deportes antes pero ningún conseguira darme iso ao nivel que o fai a escalada. Mergúllaste e desconectas completamente das preocupacións do día a día”, comenta Ces. Aínda que soe a tópico, Santos sostén ademais que para el a escalada é máis que un deporte, especialmente polo tempo que lle dedica a todo o procedemento previo. “Vai desde atopar algunha pedra que che interese até buscar liñas que che supoñan novos retos, e todo ese proceso, sobre todo cando buscas algo para explorar os teus límites, fai que precises unha concentración que absorbe toda a túa atención e a cabeza descansa doutras cousas”. É por iso polo que o deporte é moi físico, pero tamén ten un factor mental moi importante. “É como un mosaico moi grande do que vas aprendendo cousas pouco a pouco e no que sempre te estás marcando novos retos, durante anos e anos. Non acaba nunca e por iso engancha tanto”, explica. Alén diso, outro elemento co que todo o colectivo semella estar de acordo é o contacto coa natureza. Calquera persoa que se aproxima a este deporte por primeira vez, mesmo sen chegar a escalar, xa está vivindo moitas veces unha experiencia enriquecedora, desfrutando de contornas naturais moi atractivas, tanto na montaña como na costa, o que converte a xornada en algo máxico en calquera caso, á marxe da práctica en si. Ces resalta que en todos estes anos ten levado a moita xente a ensinarlle o deporte e todo o mundo fica abraiado, e unha boa parte acabou por entrar no allo logo da experiencia. Non cabe dúbida de que a escalada é un deporte moi vinculado ao medio natural, o que xera tamén un vínculo moi forte de responsabilidade e respecto por parte de quen a practica. Malia todo, o factor humano remata por ter consecuencias de todos modos. Unha delas é o conflito entre as vías de escalada e os espazos de nidificación de aves, o que orixina que para preservar este proceso teña que restrinxirse a escalada durante certo tempo coa finalidade de crear unha relación sustentábel co medio. Ás veces, especialmente nos arrabaldes das grandes cidades, poden chegar a producirse masificacións en épocas de vacacións e fins de semana, nas que non todo o mundo se comporta co civismo que sería desexábel. Pola súa banda, as asociacións e clubs de escalada tentan tamén implicarse coa preservación do medio organizando xornadas de limpeza ou respectando as especies vexetais protexidas á hora de crear accesos cara ás zonas de escalada. Aliás, asociacións como Escalada Sostenible encárganse de velar por estas cuestións en todos os lugares nos que teñen presenza. Subindo o nivel Aínda que na Galiza a práctica da escalada foi maioritariamente un acto lúdico entre amigas, desde hai un tempo véñense celebrando cada vez máis competicións deste deporte. A Federación Galega de Montañismo é a encargada de organizar os campionatos de bulder ou escalada deportiva, que son moitas veces clasificatorios para as competicións a nivel do Estado. Neste ámbito destaca un evento celebrado na Coruña estes últimos anos, os Street Games, nos que entre outros moitos deportes urbanos existe tamén unha competición de diversas modalidades de escalada, na cal participan deportistas de renome mundial. Entre as modalidades destaca o psicobloc. Esta variante do bulder caracterízase por se realizar en paredes ou bloques que se atopan xusto encima da auga, que exerce como amortecedor na caída, o que permite escalar bloques de maior altitude que no bulder convencional. Aínda que en lugares como Mallorca este tipo de escalada se pode realizar en paredes rochosas de xeito natural ao existir unha profundidade suficiente, no evento coruñés é instalada unha vía artificial na zona portuaria. Aínda así, a ausencia dunhas bases sólidas neste eido até hai ben pouco na Galiza fai que o noso país estea aínda bastante lonxe de competir en pé de igualdade con outras nacións como Catalunya ou Euskal Herria. Nelas o nivel é moi alto e as infraestruturas necesarias para promover e cimentar o deporte na sociedade levan máis tempo estabelecidas, mesmo con algunhas das escaladoras a se mediren a nivel mundial. Con todo, o crecente interese que está espertando esta actividade, o aumento de infraestruturas e rocódromos e a difusión social que a escalada está conseguindo na Galiza nos últimos anos parece que xa está dando paso a unha xeración que asenta a súa fortaleza na xente máis nova. Curiosamente, o único clasificado no Estado para os vindeiros Xogos Olímpicos de Toquio, Alberto Ginés, tan só ten 17 anos.