O suave tacto da indomable

Puxa intenso o recendo bravo das candeas. No ceo violeta de verán un inmenso cúmulo estarrícase e lanza a súa brancura metalizada por riba do souto. Vén treboada. Andan á espera ouriolos, gaios e paporrubios, tamén vacalouras e grilos, donicelas, xabaríns e algunha curuxa que toquenea no seu furado. Madeirudos e cantarelas agochadas inchan optimistas coa humidade latente. A pel humana, atoallada de máis, algo dá descifrado no aire. É máis sabia a frouma. Coa primeira pinga que recibe, grande e pesada, desencadea un estalido aromático. É dentro do peito onde percibimos que chove, moito antes de que peteire nas testas. O petricor asolaga. Entrega mensaxe de auga fresca e fertilidade. Unha nube de esporas de bacterias grampositivas, envoltas no irresistible perfume a terra mollada. Millóns de seres dos que descoñecemos todo móvense cara a este chamado: desde escaravellos ata camelos, o recendo das xeosminas serve de compás para orientar a supervivencia das especies. O mecanismo é idéntico na banda climática do planeta comprendida entre os 60º N e S. Da microbiota do solo, as actinobacterias Streptomyces, en contacto coa humidade, emiten un sinal localizable a través do olfacto: a molécula xeosmina –aroma a terra en grego– que pode ser recoñecida a ducias de quilómetros. O seu cheiro transporta promesas e desencadea reaccións radicais, desde migracións ata ciclos de reprodución. Agora sabemos tamén que este xénero de bacterias é o maior provedor de antibióticos e antifúnxicos na industria farmacéutica. Nas humanas, o recendo a terra mollada, o petricor, alenta unha sensación xeneralizada de sosego e benestar. É doado imaxinar a razón ancestral que aniña neste perfume, aínda formamos parte da indomable vida silvestre. O aroma da chuvia No ensino transmitimos unha versión desta devandita idea unha e outra vez: somos parte do ecosistema, temos responsabilidades. Porén, unha das eivas da formación académica que recibe a rapazada é a xigantesca ausencia de contacto coa natureza. Se calquera alumna miña de 3ª da ESO lese o primeiro parágrafo deste escrito, captaría axiña o contexto: ceo treboada grilo xabarín pel humana. Do resto, depende. Depende da súa experiencia vital: a mocidade que vive no rural aínda ten oportunidade, non só de sentir o aroma da chuvia, senón de escoitar o léxico da paxarada, por exemplo, e asocialo a un ser concreto e coñecido. A urbanita xa non. Está a medrar demasiado a distancia entre o estilo de vida na cidade –maioritario no planeta– e o soporte global onde acontece. Renxe a discordancia entre as nosas demandas como sociedade e a pouca estima polo territorio que as satisfai. Comezou hai tempo a desconexión da especie coa terra. Nas salas de profes amoréanse anécdotas verídicas do calibre fulanito non sabe o que é un sapo! É realmente o ensino quen ten que poñer en contacto un cativo e un sapo? Ante esta alarmante ausencia de vivencias, a escola ten que procurar unha solución. A corrente pedagóxica da Bosquescola non deixa de aumentar a súa presenza nos países occidentais. A Galicia debería interesarlle moito este modelo educativo e xa existen algunhas experiencias innovadoras. O de innovadoras ten graza porque hai máis de 100 anos que a Institución Libre de Enseñanza promovía o ensino infantil en contacto coa natureza. Desexo de verán Agora que xa queimamos os apuntamentos na cacharela do solsticio, comeza o tempo libérrimo da vacación escolar. No ensino non demos feito, está claro, se callar é o tempo da familia de fornecer oportunidades para pasmar: o cobalto irrepetible dos gaiteiriños no río, a cópula acrobática das libeliñas, mans picadas nas silveiras a apañar amoras. Os sete azuis desde o cumio da montaña, o neón fluorescente dos vagalumes na camiñada nocturna. Soltar as mans dos dispositivos móbiles e atender á chamada da fronde. Iso sería un verán superlativo para as crianzas. Escoitar o rumor do monte e percibir que é o aire quen anda solto, non o medo. Pronunciar os mil nomes que garda a fraga e tirarlle a pexa á nature writer dentro de cada quen. A vivencia da natureza debería ser un dereito da nenez. A curiosidade, a arte, a investigación científica prefiren aniñar en bosques mestos. Quen investigou a xeosmina, antes debeu ser acariñada, nun serán amolado de chuvieira da nenez, polo suave tacto da indomable. Esa sensación diáfana no bosque, anticipar o ballón na envoltura sensual do petricor é un dos meus desexos para todas vós neste verán. En especial para as monitoras que han alentar á rapazada de campamentos. Forza!