Belén Trigo García, profesora de Dereito Civil da USC: "Na sanidade temos dereito á información e a decidir"

—Hai conciencia na sociedade dos seus dereitos sanitarios?

No curso da USC participarán, sobre todo estudantes, pensando que pronto accederán ao mundo laboral, sexa en dereito ou en ciencias da saúde. A verdade é que hai bastante descoñecemento, tamén neste perfil de alumnado, desas regras, dereitos e obrigas. Se é así, podemos proxectar a mesma imaxe en pacientes en xeral.

O que se coñece non é claro nin profundo. Un exemplo témolo cando antes dunha intervención médica preséntanche o consentimento informado. Está na lei e é un dereito para calquera paciente, ademais dunha obriga para calquera profesional sanitario. Mais o problema é que o papel que che dan para asinar moitas veces é un formulario xenérico que ten letra pequena e termos técnicos. Realmente hai unha información clara e axeitada á persoa e ao tratamento? Coñecemos ese dereitos, mais creo que aplicación é mellorábel. Non tes tempo para reflexionar ou discutir alternativas. Non hai unha boa comprensión do que é o consentimento informado cando é, como no caso da protección de datos do doente, un dereito fundamental das persoas. 

Está situación está relacionada coa dignidade e a autonomía persoal. Ademais estamos falando dunha boa prestación médica. Como pode realizarse sen comunicación e confianza? Hai estudos que sinalan que para conseguir unha boa adherencia do doente ao tratamento precisamos esa comunicación e esa confianza. Desde o punto de vista xurídico, falamos dun dereito dos pacientes e dunha obriga dos profesionais.  

—Ese descoñecemento pon as persoas doentes en inferioridade de condicións ante o facultativo?

A lei exixe que a información sexa previa á autorización que presta o paciente para ese tratamento ou intervención. Ten que ser, ademais, completa, suficiente, clara e axeitada. Non é o mesmo informar unha persoa nova, con coñecementos e mesmo formación en materia de saúde que outra que se sinta especialmente vulnerábel. Tampouco é o mesmo cando a persoa doente fala galego e o persoal médico que a atende fala só en castelán ou noutras linguas, como no caso de persoas inmigrantes. Hai casos sensíbeis, como o de pacientes con discapacidade, cunha deficiencia sensorial, cando está explicitamente recoñecida a linguaxe de signos. 

Temos dereito a ser informadas e tamén a decidir que facer con esa información. O reto é importante, sobre todo na Galiza, que ten unha poboación avellentada. Falamos de dereitos humanos e unha boa atención sanitaria ten que atender todas as persoas segundo as súas circunstancias.    

—Que outros retos ten por diante a sanidade pública galega neste século XXI?

A listaxe sería longa. En relación ao consentimento informado, estamos diante dun cambio de paradigma na sanidade. Pasar dun modelo paternalista a outro que poña o paciente como protagonista respectando os seus dereitos fundamentais. Outro reto ten que ver coa situación demográfica. Non é só unha cuestión de idade, vai de como tratar as persoas maiores cos seus dereitos, sabendo que unha gran parte teñen unha situación de dependencia asociada e cunha pluralidade de doenzas. Tamén neste caso hai que mudar de modelo. Até agora pensabamos no tratamento médico, con especial incidencia nas urxencias e nas patoloxías, e deberíamos pensar máis en termos sociosanitarios e de prevención. Temos que preguntarnos que pasará cos pacientes que precisan unha atención sanitaria continuada e se os hospitais son o mellor e único recurso.     

A aprendizaxe que trouxo a pandemia

“A pandemia da Covid-19 supuxo un momento de reflexión, desde o punto de vista sanitario mais tamén para o propio Dereito”, considera Belén Trigo. Salienta, en conversa con Nós Diario, que a situación de alarma mundial que se viviu constatou tamén na Galiza “a importancia de contar con recursos para ter unha sanidade de calidade”. Alén diso, puxo en evidencia a relevancia de contar con información fiábel e directa por parte das autoridades sanitarias. “É fundamental coñecer os nosos dereitos para poder reclamalos”, asegura esta profesora da USC, "algo que observamos durante eses meses de maneira moi evidente", engade. Por este motivo, esta profesora de Dereito Civil reclama que se leve a cabo unha "alfabetización científica" da poboación como se fixo para combater as noticias falsas "que circularon sobre as vacinas".