Comerémosvos ata a extinción

Moitos dos vertebrados extintos historicamente pola man do ser humano fórono porque os comemos. Son moitos os mecanismos que levan as especies á extinción, pero o de comelas segue a ser un deles. En Galiza, hoxe, estamos a comer ata a extinción tres especies de peixes: o salmón, a lamprea e a anguía. Os tres teñen en común que son especies migratorias, viven alternativamente no mar e nos ríos. A anguía (Anguilla anguilla) ten unha bioloxía fascinante que foi un misterio por completo ata non hai moito e aínda a día de hoxe non é ben coñecida. Reprodúcese no mar dos Sargazos e migra en forma de larva ata os esteiros europeos onde vai cambiando de fase ata chegar a adulto. Unha destas fases é ben coñecida, a de angula. Pola súa parte, tanto o salmón (Salmo salar) como a lamprea (Petromyzon marinus) reprodúcense nos ríos. Os salmóns pasan varios anos nos ríos antes de descender ao mar para remontar de novo ata as cabeceiras para reproducirse. Algo similar fai a lamprea que vive no mar uns 20 ou 30 meses en zonas a gran profundidade parasitando outros peixes aos que se adhiren para zugarlles o sangue; remontan os ríos para reproducirse e neles permanecen as súas larvas varios anos ata que viaxan ao mar. En perigo de extinción As tres especies atópanse nunha situación difícil a nivel global, os seus efectivos diminúen en toda a súa área de distribución, se ben a lamprea ten a particularidade de que é unha especie invasora nos grandes lagos de Norteamérica. Estas tres especies diminúen en toda Europa, incluída a Península Ibérica, polo tanto, tamén en Galiza. Podemos intuír de xeito sinxelo que a construción de grandes presas supuxo o levantamento de barreiras infranqueables ao seu paso, diminuíndo así drasticamente o hábitat dispoñible e modificando, augas abaixo, as condicións ambientais dos ríos. Non temos máis que pensar como están os grandes ríos galegos, dende o Eo ata a bacía do Miño e do Sil pasando polo Eume, o Tambre ou o Ulla. Ademais, unha constelación de pequenos impactos afecta ás condicións dos ríos: a contaminación urbana, industrial ou gandeira, a urbanización da contorna, a introdución de especies exóticas, etc. Os peixes non importan, tan só atendemos a súa explotación para comelos ou para facer negocio coa escusa da cultura e a tradición Agora ben, esta ollada á súa situación non estaría completa se non temos en conta o factor final que levará estas especies á desaparición: a súa pesca. Parece que os peixes non importan, preocupámonos de vertebrados máis grandes, máis fotoxénicos, terrestres xeralmente, mentres que aí, no fondo dos nosos ríos, agochamos un problema para o que non queremos mirar. Tan só temos a perspectiva da súa explotación para comelos ou para facer negocio, legal ou ilegal, moitas veces coas escusas da cultura e a tradición. Se botamos un ollo ao Atlas y Libro rojo de los Peces Continentales de España (2002) veremos que tanto a lamprea como a anguía estaban propostas xa entón como especies vulnerables e o salmón, en perigo de extinción. Dende entón, en vez de deter a súa pesca e emprender plans de conservación e recuperación, continuamos pescando e comendo estas especies, mesmo facendo festas gastronómicas pagadas e promocionadas por administracións coa desculpa do turismo e a festa. Festa do surimi No ano 2013 vendéronse máis de 23.000 quilos de lampreas en Galiza mentres que en 2023 foron 3.250. Esta tempada esa cifra reduciuse á metade. Debido ao ciclo biolóxico da especie, os efectivos dun ano están en relación cos reprodutores de cinco anos atrás. Cunha conta da vella, o número de quilos que se pescarán en 10 anos ben podería ser unha cifra próxima a cero e as festas gastronómicas serán as do surimi. O prezado salmón leva unha evolución similar, os 141 exemplares pescados en 2004 son 33 no 2023. A abundancia da anguía caeu en Europa máis de 95% dende 1980 o que motiva que estea catalogada como en perigo crítico de extinción pola Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN). Ningunha destas tres especies debería pescarse e o seu nivel de protección debería ser similar ao do lince ibérico ou o oso pardo. Porén, a banalidade do seu consumo e o egocentrismo da súa pesca deportiva coa conivencia das administracións responsables levará a estas especies ao colapso en apenas uns anos. No caso da anguía non só se capturan adultos, mesmo de xeito profesional, senón que existe un método máis eficaz para extinguilas: capturar as larvas, as angulas; chegándose a pagar até 10.000 euros por quilo. Canto máis rara é unha especie máis se paga por ela, o que acelera a súa captura e polo tanto a súa extinción. Estes días coñecemos que se pagaron 28.000$ por unha pluma dunha ave extinta en Nova Zelandia hai un século. A canto se pagarán as últimas anguías, lampreas ou salmóns?