Desastre climático e mala comunicación

A posibilidade de que algunha corrente oceánica se deteña como consecuencia do incremento global das temperaturas debido ás emisións de gases de efecto invernadoiro á atmosfera é algo xa contemplado en moitos artigos científicos dende hai lustros. Porén, nas últimas semanas, á luz de novas publicacións e novos modelos, esta ameaza clara cobra máis forza entre a cidadanía logo dun chío do oceanógrafo e gran comunicador da Universidade de Potsdam, Stefan Rahmstorf, xefe do departamento de análise do sistema terrestre no Instituto para a investigación do Impacto Climático da mesma cidade alemá, sobre a Circulación de Envorco Meridional do Atlántico, máis coñecida polas súas siglas en inglés, AMOC. Este é, basicamente, un sistema de circulación mariña que bombea augas cálidas dende o hemisferio sur ata o Atlántico norte, onde esta corrente daría o sinalado envorco, pasando a ser fría e fonda, para despois dirixirse ao sur. As correntes mariñas teñen unha importancia crucial na estabilidade do clima planetario porque regulan a distribución da calor, os ciclos bioxeoquímicos, os ecosistemas mariños, etc. O que Rahmstorf sinalou é que entre o 35% e o 45% dos modelos de alta calidade predín un colapso desta corrente na década de 2030. Neste escenario boa parte de Europa que actualmente goza dun clima suave e estable arrefriaríase rapidamente. Outra consecuencia podería ser a diminución das precipitacións en Europa, polo que a seca pasaría a ser a nosa nova normalidade. Mentres, no hemisferio sur, as temperaturas seguirían subindo e un posible arrefriamento do norte non chegaría para compensar a temperatura global. O último informe do IPCC (Panel Internacional sobre o Cambio Climático) sinalaba que non se prevía un cambio abrupto na AMOC. Porén, os modelos melloran a gran velocidade e así, en 2023, un estudo do Instituto Niels Bohr de Noruega e a Universidade de Copenhague sinalaba que a probabilidade de colapso era do 95% entre o ano 2025 e o 2095 e sinalaba como ano máis probable 2057. Outro, máis recente, de febreiro deste mesmo ano asinado por investigadores da Universidade de Utrecht, apuntaba que poderíamos estar próximos a un colapso do mesmo. Contra a anticiencia Pero que dixeron moitos medios de comunicación xeralistas? Basicamente, que poderíamos agardar unha nova glaciación en Europa no ano 2030. Isto supón un desastre comunicativo porque esa información está lonxe de ser certa. Informar de xeito tan banal supón unha simplificación dun problema complexísimo, e se algo nos din os modelos é que hai unha enorme incerteza sobre o que pode pasar, a súa magnitude e as datas de estes. Así que en 2030 cando un negacionista, que os seguirá a haber, vexa que os glaciares non cobren o continente aproveitarán para botar a voar os seus pseudoargumentos anticiencia unha vez máis. Isto xa pasa: hai non moitos anos sinalábase como unha gran ameaza o incremento do nivel do mar e déronse datas e alturas concretas que parecen non estar a cumprirse polo que os exércitos negacionistas se apresuraron a sinalar que o cambio climático non existía. Aí caben tanto os que simplemente non o entenden ou non son capaces de maxinalo, os que queren ter a conciencia tranquila no seu día a día e, por suposto, os que por interese económico financian toda a trapallada anticiencia. Se algo debemos aprender deste contexto é que o clima da Terra é un sistema extraordinariamente complexo e que a súa modelización é un reto descomunal debido aos múltiples factores involucrados e a súas imbricadas relacións que, en moitos casos non seguen sequera patróns lineais. Debemos aprender que simplificar non só é contraproducente, senón que é imposible, e que comunicar sobre temas científicos tan difíciles debe facerse cun coidado e un rigor extraordinarios. Frear as emisións e frear a destrución de sumidoiros de carbono é urxente; frear ou ser freados Con todo, o que nos din os modelos é que algo vai pasar coa AMOC nun prazo de tempo relativamente curto. As consecuencias, calquera que sexa a súa magnitude, deberían, máis que preocuparnos, ocuparnos: baixada das temperaturas, secas, cambios no cinto de chuvias tropical que se desprazaría ao sur en Africa e Asia, diminución da cantidade de CO2 que o mar pode capturar (o que retroalimentaría o cambio climático), incremento do nivel do mesmo, especialmente na costa este de América... Isto conduce a un sistema global no que as colleitas, por exemplo, poden colapsar simultaneamente e, por suposto, o sistema económico actual deixaría de existir como tal. Frear as emisións e frear a destrución de sumidoiros de carbono é urxente. Frear ou ser freados. Seguir planificando o global e o local como se a estabilidade climática estivera asegurada é un comportamento suicida e estulto e isto vale tanto para os que queren plantar máis eucaliptos como para os que aseguran que hai “infraestruturas que faltan”.