O espírito da transición

Dicía nunha análise anterior que a concepción do tempo capitalista non hai tanto que chegou a unha Galicia bebedora desa idea de circularidade que aporta a natureza e a forma de vida no campo. Onde cada nova estación permitía volver comezar e onde o mundo dos mortos e dos vivos se entretecía dunha forma natural. Hoxe, o país atópase perante unha profunda transformación estrutural que afecta aos valores, á concepción do individuo, á definición e importancia da familia, ao rol do traballo, e á identidade territorial. Unha transición que reflexa unha sociedade que pasa de rexerse social, cultural e economicamente dende posicións tradicionais, a un marco contemporáneo lineal, individualista e globalizado. Ata ben entrado o século XX, a sociedade galega estivo marcada por un sistema de valores fortemente apegado á obediencia, á fe e á disciplina. Valores que rexían sociedades eminentemente rurais onde a autoridade da familia e a Igrexa eran os piares da vida cotiá. Por contra, as últimas décadas foron testemuña dunha evolución significativa na escala de valores predominantes. Conceptos como tolerancia, felicidade, liberdade, responsabilidade coa propia vida –dende unha mirada finita– ou realización persoal; foron gañando terreo a outros como obediencia, sacrificio, autoridade ou disciplina. Traballo A chegada da posmodernidade e o proceso de individualización, polo cal as persoas se senten cada vez máis emancipadas das estruturas tradicionais como a clase social, os partidos políticos ou a Igrexa, é notorio no país. O paso cara valores que apostan pola autonomía individual, a igualdade e a autoexpresión son reflexo dun fenómeno que suxire que a sociedade galega está a avanzar cara un modelo menos participado das institucións tradicionais. O que por outra banda abre a porta a formas de interrelación e confianza, como o asociacionismo, o cooperativismo ou os foros sociais, con escasa acollida na Galicia tradicional. Os galegos emigrados desenvolveron unha conciencia da súa identidade como pobo que superaba os localismos e as rivalidades municipais Un ensaio de 2010, titulado Evolución dos valores sociais en Galicia, sinala que a sociedade galega é máis permisiva que a media española, e mesmo que a media europea, en temas como a eutanasia, a homosexualidade, o aborto e/ou a prostitución. Mentres se manifesta con severidade en contra de conductas económicas desviadas –como non pagar un billete de bus– é máis permisiva no que atinxe ao uso do propio corpo. O que explicaría que o votante galego poida elixir á súa esquerda e á súa dereita, no mesmo ano, en eleccións diferentes, en función de onde poña o foco. O traballo, un dos piares fundamentais da cultura galega tradicional, segue a ser aínda un valor relevante para o éxito persoal; pero perdendo peso en relación ás xeracións de maior idade. Cabe sinalar que moitas das transformacións do mundo rural europeo non se xeneralizaron en Galicia até finais do século XIX cando, fronte á inacción estatal e á explotación por parte dunha clase de herdeiros da fidalguía foránea, o campesiñado galego soubo facerse co control da propiedade e, a través da innovación técnica, hoxe ten capacidade para comercializar produtos de alta calidade. Migración e identidade Un aspecto interesante da transformación galega é o cambio na identidade territorial dos seus habitantes. Tradicionalmente, a identidade dos galegos vencellábase a entidades xeopolíticas moi reducidas, como a parroquia ou a aldea. Foi a experiencia da emigración a que xogou un papel central na configuración dunha identidade territorial máis ampla. Os galegos emigrados desenvolveron unha conciencia da súa identidade como pobo que superaba os localismos e as rivalidades municipais; pero tamén definiu un maxín resignado, cargado de desesperanza sobre as condicións socioeconómicas do país, ligando o futuro dos galegos ao éxito fóra das contornas coñecidas. A Galicia deste século debúxase como unha sociedade que combina elementos dun pasado eminentemente rural coas exixencias e oportunidades do mundo moderno. A citada metamorfose é mostra dunha capacidade de adaptación e resiliencia que, fronte aos desafíos dun futuro sempre incerto, foi sabendo cambiar e evolucionar sen perder unha esencia moi propia que nos distingue como pobo. O espírito da transición galega é pois, moi propio. Unha historia esquinada que se debuxa dende a curiosidade e a desconfianza de quen se suma con sosego aos cambios profundos e efémeros dun mundo en constante evolución. O noso '155' é a preservación da lingua e a identidade cultural, para non pasar de ocupar un lugar no mundo a ser simplemente individuos (substituíbeis) dunha gran aldea global.