Indicios fluviais

A ausencia de choivas deste verán ten levado a milleiros de ríos aos seus niveis históricos máis baixos e outros mesmo a secar. As precipitacións dos primeiros días de outubro van devolverlles aos ríos unha auga vital, que precisan e precisamos "como auga de outono". Pero de seguro que tamén van ofrecer unha oportunidade única para achegármonos á fauna máis esquiva dos ecosistemas fluviais. Indicios no río Os ríos, ademais de lugares nos que situar altas paredes coas que deter o fluír natural da auga para producir electricidade ou nos que construír peiraos para barcas de recreo, son, non o esquezamos, ecosistemas. Espazos naturais que acubillan multitude de organismos que desenvolven neles, por completo ou en parte, o seu ciclo vital. Boa parte dos animais, debido a anos de persecución, teñen hábitos esquivos ou mesmo nocturnos coa finalidade de evitar o contacto cos humanos. Non os poderemos ver pero si saber da súa presenza. Indicios e sinais de diversa índole aportan información sobre eles. No río Sil ao seu paso polo Barco de Valdeorras, no Tambre atravesando a vila de Sigüeiro, no Sar en Padrón ou en calquera curso fluvial temos plumas ou pegadas que achegan evidencias da fauna que os habita. Tipos de indicios Entre os sinais máis habituais están as pegadas que aves e mamíferos deixan nas beiras lamacentas dos ríos e encoros, pero tamén podemos atopar excrementos e plumas. Son todas elas unha maneira indirecta de achegármonos á fauna sen interferir na súa vida. Recoñecer os indicios que deixan mamíferos e aves permítenos gozar da vida do ecosistema fluvial sen molestar. A garza e a lontra son dúas especies frecuentes dos nosos ríos que van marchar ante a nosa presenza. Pero ambos, se o substrato é o acaido, teñen unha pegada que poderemos aprender a diferenciar con relativa facilidade e así e identificalos sen necesidade da observación directa. O mesmo sucede con outras moitas especies de pelo, como o xabaril e a raposa, ou de pluma, como o lavanco e o bilurico. Así, diante dunha pegada de tres dedos duns cinco centímetros con marcas de palmaduras saberemos que estamos ante un lavanco que pode estar observándonos agochado entre a vexetación próxima. Pero quen sabe, nestas datas de paso postnupcial, podemos atopar tamén a pegada que hai uns días deixou unha ave e que no momento da nosa observación está sobrevoando o deserto do Sáhara cara ao seu refuxio invernal. Aquí andou a lontra Podemos saber se unha lontra está presente nun río por varios indicios, fundamentalmente por pegadas e excrementos, pero tamén polos restos de comida ou as típicas rabuñaduras que emprega para marcar. En ocasións podemos atopar todos os indicios xuntos. A pegada da lontra, se o solo está en condicións, é ben característica e descarta outros habitantes do río. Deixa na area ou no limo cinco dedas coas unllas marcadas e unha almofadiña alongada na pata posterior e máis cativa na anterior. En ocasións, pode marcar o rastro tamén do longo e forte rabo que na auga actúa de temón. Se a pegada nos fai dubidar podemos procurar un segundo rastro, o excremento de lontra. Iso é o que chamamos "integración de indicios", que vén sendo procurar máis dun sinal para podermos asegurar a identificación cando algún deles é dubidoso. As cacas desta especie teñen unha cor gris característica e un forte cheiro a peixe. Como outros moitos mamíferos as feces teñen unha función de marcaxe, polo que soen depositalos sobre pedras ou elementos que destaquen no camiño. E como fan tamén outros mamíferos, as lontras marcan preto de onde defecan, e podemos atopar tamén rabuñaduras. Por último, podemos saber igualmente da lontra por restos de alimento. Unha evidencia da súa presenza son as "camisas de sapos". Se atopamos a pel dun sapo dada a volta, como se quitara a camisa, poderemos deducir que foi comesto pola lontra, xa que teñen o costume de tirarlle a pel tóxica para comer o interior do anfibio. Parrulos e garzas A capacidade de alzar o voo permítelles ás aves manter unha distancia de seguridade diante dos humanos. Aínda así é habitual que escapen ante a nosa presenza. Porén, as garzas teñen unha pegada ben recoñecíbel, grande e asimétrica que marca catro dedos longos, duns 13 a 17 cms. Os lavancos, como dixemos, teñen tamén unha pegada ben característica con tres dedos, e se o terreo é acaído pódese observar tamén a palmadura. Porén, alén das pegadas, estas dúas especies, poden deixar tamén outras evidencias da súa presenza no río. As plumas que cobren o corpo das aves desgástanse e deterióranse pola acción do sol, a auga, etc, e téñenas que mudar cada certo tempo. Sen entrar en fonduras, podemos dicir que hai aves que van mudando aos poucos ou teñen unha época na que facelo case por completo como fan os lavancos. Se atopamos unha pluma longa, duns vinte centímetros, de cor gris cincento, sen dúbida ningunha estamos ante o resto dunha garza. Outras máis pequenas desa mesma cor con toda seguridade van ser de garza. Rastros e pegadas do río As pegadiñas do nervioso bilurico bailón tamén poden ser frecuentes nas beiras do ríos que percorren co seu andar nervioso á procura de pequenos invertebrados. E diminutos excrementos cilíndricos verdes duns 10 milímetros, moitas veces ao carón de xuncos rillados, indican que no lugar está presente a rata de auga común. O Proxecto Ríos, que na Galiza coordina Adega, editou unha ficha sobre a cuestión que vimos de abordar. Ademais das especies das que xa falamos, ofrece información sobre os indicios da algaria e o tourón. Tamén do auganeiro, o muraño patibranco e a rata de auga común ou de mamíferos invasores como o mapache e o visón americano. Contén o debuxo da especie e do indicio co tamaño e lugares habituais nos que se atopan. Pódese descarregar no seguinte código QR: