Medea, Xasón... e os tempos de hoxe

O teatro clásico grego, como é ben sabido, é fonte permanente de recreacións literario-filosóficas, e tamén de aplicación á psicoloxía ou á psiquiatría. Os arquetipos que creou son tan consistentes e humanos que continúan a provocar refaccións e interpretacións tantos séculos despois de seren concebidos polos dramaturgos orixinais. Con outros, o de Medea, ten asento cumprido na nosa literatura: Manuel Lourenzo, Luz Pozo Garza, Andrés Pociña... trouxérona aos nosos días con notábel eficacia, na intelixencia de que toda recreación é exactamente iso, unha creación de novo, unha leitura do século XX ou do XXI, inevitabelmente. Declarada ou non, subxace a intención de comprender o terríbel crime da protagonista (tiven a fortuna de ver no seu día a Medea de Núria Espert, magnifica), que é capaz de matar os seus proprios fillos para se vingar definitivamente de Xasón, o seu home, que a abandonara por outra muller. Na obra primixenia de Eurípides, o crime aínda resulta máis arrepiante, pois non se trata só de infanticidio cruel senón de matar de vez a proxenie, a propriedade dinástica do rei, a súa sucesión. Violencia Nos nosos días, en datas recentes (e non só), asistimos arrepiadas a como a vinga masculina non só ataca a vida da ex-muller ou parella, submetida a morte matada, senón que se complementa coa morte procurada dos fillos de ambos, por veces só en exclusiva e nalgúns casos co suicidio do matador. Se a nai vive ou sobrevive, a dor da perda das criaturas que ela xestou e pariu, perda por morte matada, é superlativa. Se con elas finou, tamén de morte matada, o matador terá borrado da face da terra todo sinal dunha relación rompida, porque a muller ousou rebelarse contra o designio de ser a súa propriedade. Teño para min que, na psique do asasino, por moitos anos de cadea que lle impoñan para cumprir, caso de ser xulgado, reina unha satisfacción-compensación maior do que calquer condena: a da misión cumprida. Algo así como: "Eu fódome de por vida, mais ela endexamais o poderá contar". E, efectivamente, os que ficamos no mundo dos vivos, podemos especular, abraiarnos, interpretar, laiarnos, denunciar, ser indiferentes..., mais ela e eles están baixo terra. Nunca coñeceremos as súas versións, a súa dor, a conciencia das súas vidas, en definitiva. É tan poderoso o 'ego' ofendido como para escurecer de vez o entendemento? Si, alguén tería que inventar o mito de Xasón aplicado a esta realidade sangrante do noso tempo (exterminio xenocida incluído de mulleres e nenos). Un tempo que asemade lexisla, protexe e di amparar as vítimas, continúa sen remover actitudes e condutas atávicas no binomio home-muller. Unha anécdota. Hai uns días, unha compañeira e servidora citámonos para falarmos tranquilamente nun café do centro da Coruña, mesmamente escollido por non ter televisión nen máquinas a todo volume. Porén, a conversa facíase a cada paso máis difícil. Nunha mesa, próxima á nosa, seis xogadores de cartas, de mediana idade, todos con aspecto de "profisionais", ían subindo os decibelios da partida (brisca ou tute) de forma inclemente. Nun momento dado, dixen: "Nesta mesa queremos falar!! Fagan o favor de moderar os berridos!". Nen caso. Eles, os berridos, eran particularmente fortes cando un membro da parella perdedora se enfrentaba ao compañeiro, acusándoo de non botar a carta correspondente. "Burro " foi o máis benévolo dos adxectivos que lle dedicou. Nun momento dado, cheguei a temer que chegasen ás mans, tal era o grau de violencia verbal. Se isto acontece cun xogo de cartas –que é, ou debera ser, non máis ca iso, un xogo– que acontecerá –pensei– cando un obxecto da súa propriedade chamado muller se atreva a contradicelos, a abandonalos ou a "atraizoalos"? A pasaxe da agresión verbal á física debe de ser moi curta. É tan poderoso o 'ego' ofendido como para escurecer de vez o entendemento? Dignidade E aquí lembrei, máis unha vez, o remedio universal que citan tirios e troianos contra un mal que é cualificado de "lacra": a educación. E pergúntome se el será posíbel casar o lume e a auga: a histeria dun capitalismo global que deshumaniza e converte en obxecto de lucro e de explotación todo o humano escravizábel, para maior gloria do imperialismo depredador (pleonasmo) e a impartición dunha educación que non o cuestione ou desvende, e ofereza beatificamente, sen o menor asomo de represión (si, represión de todas as machistadas, actitudes sexistas ou racistas, incluída a galegofobia) a "empatía" (?), o cultivo dos "valores" (?) e a simpatía para coas vítimas. Para cando a campaña que predique que a DIGNIDADE e a INDEPENDENCIA son irrenunciábeis, tamén para as mulleres?