Okupas, dereitos humanos e dignidade

Os días 25, 26 e 27 de agosto de 1977, hai xa 46 anos, centos de familias de clase traballadora facían historia en Ferrol ocupando masivamente 409 pisos no barrio de Caranza. Segundo explica Xabier Graña no seu traballo sobre este barrio, coa quebra da construtora destas urbanizacións, VOSA (Vías y Obras SA), os pisos quedaran sen rematar e non puideran ser entregados ás familias que agardaban por eles. Aproveitando esta situación, cargos públicos da Administración ferrolá incluíron nas listas de adxudicatarias, de xeito irregular, persoas interesadas en conseguir unha destas vivendas a cambio dunha compensación económica. Ao se coñecer a noticia de que se estaba concedendo o dereito a un destes pisos a persoas que non o tiñan recoñecido medra a indignación social por cada recuncho da cidade. A xente comeza a organizarse para entrar nas vivendas e ocupalas. E outras familias, ao saber que se estaban ocupando, deciden sumarse. Isto provoca unha reacción inmediata das autoridades, con desaloxos forzosos, detencións, mobilizacións e peches no concello de Ferrol. Créase unha coordinadora, recoñecida como interlocutora polo Ministerio de Vivenda, e negóciase o acordo de construír 130 albergues, 74 vivendas modulares –prefabricadas–, a entrega inmediata de 400 vivendas e a construción de 398 máis en Caranza e outras 432 en Esteiro. Os pisos abandonados por VOSA a medio construír estaban destinados a realoxar as familias que residían no barrio de Esteiro en vivendas en estado calamitoso. Pero estas non eran as únicas que precisaban unha vivenda digna. En barrios como o do peirao, os vellos edificios estaban tamén en estado ruinoso e moreas de parellas mozas con fillos, con escasos recursos, carecían dos medios para buscar outra casa con mellores condicións de habitabilidade. Non deixa de ser residual o fenómeno 'okupa' que tanto preocupa á prensa financiada por empresas de seguridade A alternativa que se ofreceu a moitas das familias ocupas, supostamente temporal –albergues ou vivendas prefabricadas– tampouco garantía condicións de vida dignas. Durante o tempo no que permaneceron alí, á espera de que se lles entregaran os pisos comprometidos, foron numerosos os problemas de saneamento, humidades e deterioro progresivo. Os albergues desmanteláronse en 1983, pero as familias que foran aloxadas nas vivendas modulares –inicialmente por un máximo de cinco anos– chegaron a vivir alí até 17 anos. O dereito a unha vivenda digna O problema da vivenda pois, non é novo. Camiño dos 50 anos daquela ocupación masiva, e salvando as distancias, a mocidade padece hoxe dificultades similares para acceder a un espazo digno para vivir: salarios miserentos e prezos abusivos, incrementados agora aínda máis polo auxe dos pisos turísticos. Segundo os datos do Observatorio de Emancipación do Consello da Xuventude, a xente nova de entre 16 e 29 anos ten que investir o 58% do seu salario a pagar un aluguer. Así se entende que, en 2021, un total de 254.000 mozos e mozas de entre 18 e 34 anos, o 63% da poboación xuvenil en Galiza, seguira vivindo cos seus pais e nais. E esta é unha realidade, por máis que se repita unha e outra vez que a nosa mocidade, por preguiza, prefire vivir na casa de papá e mamá. Segundo o INE, 28,8% dos pisos en Galiza, 506.370, dun total de 1.757.739, están baleiros. E malia o máis de medio millón de vivendas sen habitar, o fenómeno okupa que tanto semella preocupar ao presidente da Xunta e á prensa financiada polas empresas de seguridade e venda de alarmas é absolutamente residual. O Ministerio do Interior cifraba en 189 as ocupacións no noso país en 2022 e a propia policía nacional informaba, a principios deste ano, que a ocupación apenas representa o 1% do conxunto do Estado. Créase así un problema onde non existe, xerándose unha absolutamente inxustificada alarma social. Porén, os mesmos que tanto se preocupan polos dereitos dos propietarios dos inmobles ocupados, casualmente na súa maioría da Sareb ou da banca, propiedades obtidas no medio de desafiuzamentos, son incapaces de manifestar a máis mínima sensibilidade cunha problemática social de enorme envergadura. O movemento okupa espállase nos anos 80 por Europa para denunciar o problema de acceso á vivenda. Aínda que o capitalismo teimou en retratar a aquelas mozas e mozos como grupos de radicais que atentaban contra o dereito á propiedade privada, a realidade era ben outra. Na Galiza tivemos okupas antes, a finais da década dos 70. Foi neste caso unha manifestación colectiva de dignidade que puxo contra as cordas ás administracións públicas. Hoxe sitúase como un problema individual, cando se trata dun grave problema social. Reclamar a vivenda como dereito humano real, e non exclusivamente sobre o papel, é unha responsabilidade colectiva. Garantir ese dereito é responsabilidade dos poderes públicos, porque o delincuente non é quen okupa senón quen permite que se especule.