A situación do emprendemento na Galiza e o enfoque transformador

É complexo abordar en todas as súas dimensións o fenómeno do emprendemento, sempre en boca do empresariado e das opcións político-económicas liberais, ao tempo que moitas veces caricaturizado mediante brocha de trazo groso por alternativas progresistas e críticas. Comecemos por achegarnos á súa situación na Galiza. O Global Entrepreneurship Monitor (GEM) é un observatorio internacional que analiza o emprendemento, existindo grupo propio na Galiza. O Informe Executivo GEM Galicia 2021-2022 achéganos datos que nos axudan a definir os principais trazos. O TEA (Actividade Emprendedora Temperá) refírese á poboación entre 18 e 64 anos que levou a cabo iniciativas emprendedoras nos últimos 42 meses. En 2021 foron 4,8%, incrementándose sobre o ano anterior pero en valores similares aos anos precedentes á crise da Covid-19. Destaca que o TEA feminino é case un punto porcentual maior que o masculino. 73% das persoas que emprenden citan como motivación "gañarse a vida porque o traballo escasea" Atenúase bastante o suposto espírito emprendedor e aventureiro desta actividade cando 73% das persoas emprendedoras cita como motivación "gañarse a vida porque o traballo escasea", o que pon en primeiro termo tanto as dificultades de atopar emprego por conta allea como a súa precariedade, sendo así o emprendemento a vía alternativa ante esta situación, tomando forma de traballo autónomo na maioría das veces. Tamén observamos a escasa capacidade da iniciativa emprendedora para a xeración de emprego, xa que 40% son iniciativas de autoemprego, mentres que 56% empregan entre unha e cinco persoas. Acción emprendedora Existe un contorno favorábel para a iniciativa emprendedora? A enquisa ás persoas expertas realizada para o informe sinala que non. De dezanove condicións do contorno só aproban tres, e salvo dúas, descenden a súa valoración no 2021 con respecto ao ano anterior. Nesta situación atópanse as políticas gobernamentais, tanto a relativa a burocracia e impostos como a que ten a ver co apoio ao emprendemento como prioridade. Parece que existe unha clara desconexión entre o dito e os feitos dos Gobernos galego e estatal. Rotundo suspenso obtén tamén o financiamento, no que ten que ver coa facilidade de obtención así como na súa suficiencia. O impulso a instrumentos ambiciosos como a banca pública a bo seguro mudaría esta situación. Así, non sorprende que a principal recomendación dos expertos sexa a de establecer políticas acaídas, seguida de facilitar o acceso a fontes de financiamento suficientes. Expostas estas pinceladas sobre a situación na Galiza, tamén compre reflexionar sobre a actual visión e praxe política arredor do emprendemento. Está fortemente empapada de ideoloxía neoliberal, centrada na consecución do éxito económico do proxecto e presentada como a receita máxica que permite a calquera persoa obter o éxito. O soño americano e a idea da terra das oportunidades son parte do imaxinario que nos sitúa nuns Estados Unidos onde as persoas poden acadar o éxito persoal e económico principalmente a través do emprendemento, trasladándonos a idea de que as oportunidades están ao acceso de quen estea disposto a traballar duro e asumir riscos, participando nun mercado libre e desregulado. Nada máis lonxe da realidade. Transformación social Cómpre combater esta concepción, mais isto non debe levarnos a desbotar as potencialidades que ten de cara ao avanzo e progreso social, en especial baixo o enfoque dos "emprendementos transformadores", que se centran na creación de proxectos que teñan un impacto positivo na sociedade e no medio ambiente. Este enfoque vai máis aló da procura de beneficios económicos e esfórzase por abordar problemas e retos importantes mediante solucións innovadoras, xustas e sostibles. As cooperativas, a banca e finanzas éticas, a participación pública, a economía sustentábel que parte de que o planeta é finito, o desenvolvemento autocentrado ou a economía feminista dos coidados son diferentes elementos desta orientación. Parten de bases ben afastadas da lóxica do capital e merecen que os tratemos máis de vagar no vindeiro artigo. Aprendín sobre este enfoque nun curso que realicei o ano pasado, polo que aproveito para recomendar ao profesorado interesado a edición deste ano, que leva por título 'Transformando a educación para o emprendemento e a economía solidaria'. Desenvolverase a través da plataforma Fprofe e dará comezo nuns días.