Contra a inercia

Dicía Otero Pedrayo, en modo hegeliano, que a lóxica primixenia da paisaxe galega é a atracción de Occidente, do Atlántico. Galiza é, para Otero, un anfiteatro que, desde os “heróicos” vales orientais, estreitos e xistosos, onde o centeo xebraba a montaña da serra, complexízase nas ribeiras de vales graníticos, maduros e vitivinícolas. Esta tendencia semella hoxe envilecida por unha dinámica humana que aboca o rural ao “colapso” (categoría do xeógrafo Xosé Constenla). O Oriente descolgado, no que a procura do mar décima a poboación, segue atraendo, porén, a quen desafiamos tendencias irresistibles, sexan telúricas e ancestrais ou capitalistas e contemporáneas.

Contrariando a inercia, dirixímonos a terras do interior. Rumbo a Celanova, deixamos atrás a cidade de Ourense, co seu abigarrado e incandescente cavorco. Paseamos polo claustro do mosteiro e rendemos ‘pleitesía’, nunha terraza na que nos asistía unha ración de polbo, ao busto de Curros Enríquez tallado por Asorey; escultura que triangula, coa ollada do poeta posta na masa pétrea do convento, entre este e a coqueta alameda próxima.

Dirixímonos despois a Santa Comba de Bande, onde a fortuna quixo que unha muller do lugar abrise as portas da capeliña dedicada a San Trocado, alfaia do s. VII que alberga columnas romanas, arcos de ferradura, frescos do XVI e os sogueados labrados en pedra aos que tanta importancia dá Anselmo López Carreira no continuum que observa entre as saunas castrexas, o reino suevo e o reino medieval de Galiza. O espectacular palimpsesto fai sentir ao visitante unha reconfortante vertixe. Mais tamén a indignación da “ama de chaves”, quen explicitou a súa frustración coa Xunta, a quen acusou de desleixo co lugar e de cangar nas costas dos paisanos a responsabilidade de mirar polo templo. “E fano eles”, dixera o poeta. Velaí outra invariante histórica.

Acompañando a verea marcada pola Vía Nova que unía Braga con Astorga, achegámonos, por aldeas moribundas e corredoiras comestas, ao campamento romano de Aquis Querquennis, onde a claridade nórdica que caracterizaba a atmosfera dese día e as nubes que modelaban con sombras as montañas, transformaban o río Limia –que no encoro das Cunchas erosiona impunemente o patrimonio arqueolóxico– nun lago escocés instagrameable, no que os arcos pétreos semiasolgados facían as veces de monstro reptiliano. Neste país maltratado, quen non se conforma é porque non quere.