Facer do cotián o extraordinario

O Día das Letras Galegas é sempre un momento no que cousas que deberían formar parte do ordinario (medios de comunicación galegos que publican na lingua do país, interese pola literatura e produtos culturais propios) contrastan co carácter extraordinario da efeméride. É un día que cataliza toda a anomalía que vivimos as persoas galegofalantes non diglósicas en Galicia.

É así que, só por un día, cal oferta do súper, os medios que publican todo o tempo en castelán pregúntanse (e pregúntannos) pola saúde da lingua cando unha non ten máis que saír da casa para ver a radiografía. Por moito que vivamos nun país onde o uso da lingua é moi desigual, o que non son desiguais seguen sendo os prexuízos e as trapalladas que temos que escoitar só con abrir a boca. Non fai falla expresar ningunha idea, hai xente que te trata mal só por pedir unha robaliza e non unha "lubina". Xa non digamos dos problemas de comprensión máis básicos que nada teñen que ver coa norma senón coa desconexión, sobre todo de moita xente máis nova, coa lingua viva.

E que podo dicir do panorama literario. Escribir en galego é un exercicio de ter que facer oídos xordos aos pesticidas habituais, ao discurso a todas luces falaz de que o que se escribe en galego nin interesa nin ten calidade, á falta de apoios e, como en calquera sistema literario, ao machismo, lesbo/bi/transfobia, clasismo e outros andazos. Escribir en galego é ser consciente de que non importa a altura do que fagamos, nos escaparates dun 90% das librarías do país (sendo xenerosa) non se atoparán os nosos libros (a menos que haxa tradución ao castelán nalgunha editora comercial española), que non se difundirán. E diso non ten responsabilidade a literatura e quen a exercemos, senón a sociedade que prefire calquera produto de masas de nulo interese a afondar nas raíces das cousas. De aí que o galego sexa tan perigoso, porque ten o potencial de actuar en profundidade.

E por iso seguimos escribindo. Como demostra a obra de Luísa Villalta, o noso non é cousa dun día nin de superficies. É un traballo de semente que recollemos malia as pedras e as tempestades. A obra de Villalta fala da súa cidade con nomes propios, do compromiso político cos lugares, do cotián da vida, da emocionalidade e do pensamento. Das redes que se tecen dende aquelas que pensamos que facer do galego o cotián segue a ser o acto de rebeldía máis extraordinario.